Crimea: Nơi Đông – Tây đối đầu

Tuesday, March 18, 2014 3:01:45 PM

Trên thế giới, có những địa danh chỉ được mọi người biết đến do xung đột hay đối đầu quốc tế. Crimea ngày nay là một trường hợp ấy. 

Bán đảo Crimea. Cảng Sevastopol ở  miền Tây-Nam, phía dưới bên trái bản đồ.(Bản đổ: Google)

Trong lịch sử, Crimea được nhắc đến vì trận chiến tranh 1853-1856 giữa các đế quốc, một bên là  Nga Hoàng và bên kia là Liên Minh Anh – Pháp -Thổ Nhĩ Kỷ – Sardinia, trong đó có trận chiến nổi danh kéo dài 11 tháng tại cảng và pháo đài Sevastopol. Cơ xưởng của gia đình Alfred Nobel sản xuất vũ khí cho cuộc chiến tranh Crimea nhưng cá nhân ông chỉ thành công sau này khi phát minh ra thuốc nổ, trở thành giầu có, rồi sáng lập ra  giải Nobel.

Thành phố nghỉ mát Yalta trên bán đảo Crimea là nơi ba nhà lãnh đạo đồng minh Anh, Mỹ, Liên Xô – Churchill, Roosevelt, Stalin – họp hội nghị vào tháng 2 năm 1945, để thỏa thuận về sự phân chia ảnh hưởng tại châu Âu và thế giới sau khi thắng Đức, được coi như nguồn gốc của cuộc Chiến Tranh Lạnh trong 40 năm sau đó.

Crimea là một bán đảo diện tích 27,000 km2 ở phía Bắc Hắc Hải, 4 mặt giáp biển và  nối với lục địa Nga qua một eo đất hẹp bề ngang không quá 7 km. Phía Đông bán đảo  chỉ ngăn cách lục địa bởi một eo biển hẹp dài 13 km ngang 3 km.

Trong lịch sử từ 700 năm trước công nguyên đến nay, lãnh thổ Crimea trải qua  gần 20 lần đổi chủ dưới quyền cai trị của những dân tộc địa phương hay sự xâm lăng của các nước lân cận. Nữ hoàng Ekaterina II (Catherine đại đế) là người đã có công mở rộng đế quốc Nga, đánh thắng Thổ Nhĩ Kỳ và sáp nhập Crimea vào nước Nga năm 1783.

Trong gần 2 thế kỷ tiếp theo, Crimea là một phần của lãnh thổ Nga cho tới năm 1954 khi đảng Cộng Sản Liên Xô trao bán đảo này cho Ukraine quản lý. Tổng Bí Thư Nikita Krushchev lúc đó có thái độ ưu đãi Ukraine là xứ sở  mà ông đã phục vụ và tiến thân  trong thời gian chiến tranh. Vả lại Ukraine cũng chỉ là một nước cộng hòa trong Liên Bang Xô Viết. nên thực tế quyết định ấy không có ý nghĩa gì đáng kể. Nhưng sau này khi Liên Xô sụp đổ, Crimea chính thức trở thành lãnh thổ thuộc Ukraine với quy chế một nước cộng hòa tự trị.

Dân Nga chiếm đại đa số ở Crimea, khoảng 60% trong tổ dân số 2.5 triệu, dân gốc Ukraine chỉ có 24%, còn lại là các dân thiểu số khác, nhiều nhất là Tatars 12%. Với thành phần dân tộc như vậy cùng với lịch sử lâu dài đã là một phần lãnh thổ Nga, dân chúng Crimea dễ dàng đồng ý trở lại với nước Nga.

Tình thế bất ổn vì khủng hoảng chính trị Ukraine là thời cơ để Tổng Thống Vladimir Putin thực hiện việc này, vừa phù hợp tham vọng của nhà lãnh đạo một quốc gia muốn trở lại vị trí đại cường đã bị suy giảm từ hơn một thập kỷ và vừa đáp ứng nguyện vọng của đa số dân Nga ở chính quốc. Ông Putin từng bị nhiều phê phán chỉ trích của dân chúng và các phe phái đối lập nhưng trong đường lối hiện nay hầu như có được sự ủng hộ hoàn toàn ở quốc nội.

Nhiều quan sát viên cho rằng EU đã có sai lầm chiến lược trong vụ Ukraine hay ít nhất cũng không đúng lúc về thời điểm thi hành. Một phần thiếu sót của họ là đã không quan tâm đến lịch sử và tâm lý dân tộc Nga. Kể từ thời Peter Đại Đế đầu thế kỷ 18 khi nước Nga trở thành một nước hùng mạnh, các quốc gia Tây Phương vẫn luôn luôn có quan niệm Nga không phải là một thành phần của Âu Châu. Đế quốc Pháp, Anh, Áo – Hung và Đức luôn luôn tìm cách ngăn chặn sự ảnh hưởng hay sự hội nhập của Nga về phía Tây. Kết quả là Nga chỉ có thể bành trướng lãnh thổ và vùng ảnh hưởng của họ về phía Đông và Nam.

Sự ngăn chặn Nga rõ ràng nhất là về mặt biển và Anh, Pháp cùng các nước khác có điều kiện dễ dàng để thực hiện chính sách này. Đất nước Nga rộng lớn nhưng thiếu điều kiện thuận lợi trong giao thương đường biển. Đường biển phía Bắc quá xa và biển Baltic dễ dàng bị ngăn chặn để ra đến Đại Tây Dương, Hắc Hải có thể là con đường thuận lợi nhất nhưng cũng có nhiều trở ngại. Tuy nhiên đây là khu vực để Nga có thể phát triển ảnh hưởng của mình tại vùng Đông Âu.

Từ 1783 khi Crimea thuộc về lãnh thổ Nga, Sevastopol đã được tạo lập thành một quân cảng chính cho hạm đội Hắc Hải và trong 2 thế kỷ tiếp tục là căn cứ hải quân quan trọng bậc nhất của Nga. Sevastopol là một phần thể hiện của vị trí chiến lược trọng yếu của Crimea đối với Nga và do đó Nga sẵn sàng bằng mọi giá bảo vệ lợi ích tại bán đảo này. 

Trong buổi lễ ký kết hiệp định sáp nhập Crimea vào Nga, Tổng Thống Putin nói rõ là không có ý định can thiệp vào miền Đông Ukraine nơi dân Nga cũng chiếm một tỷ lệ cao. Trong tình thế đối đầu gay gắt với Tây Phương hiện nay, điều ấy được hiểu là Nga có thể chấp nhận không can thiệp nhiều hơn nữa ở Ukraine nhưng cương quyết không có nhượng bộ nào về Crimea.

Xuất hiện trên Quảng trường Đỏ ở Moscow, ông Putin nói với đám đông: “Crimea và Sevastopol sẽ trở về bến cảng quê hương, về với Nga!”. Và ông tuyên bố: “Trong trái tim nhân dân, Crimea đã và luôn luôn là một phần của Nga”.

Như vậy rõ ràng ông không thể nào lùi bước ở Crimea. Hoa Kỳ và Liên Âu đã đưa ra một số biện pháp trùng phạt và hứa hẹn nếu Nga sáp nhập Crimea, sẽ còn tăng thêm nhiều biện pháp trừng phạt khác nữa, kể cả trừng phạt kinh tế mà Nga sẽ bị tổn hại rất nặng. Nhưng ông Putin không thể có đường nào khác, ông chấp nhận trả giá vì hiểu rằng Tây Phương nhất là Liên Âu cũng phải trả giá không ít. Như thế những thương lượng tương lai cho cuộc đối đầu Đông Tây mà cả hai bên đều có hại, sẽ có thể bắt đầu từ điểm này.  (HC)

Hà Tường Cát/Người Việt