Có không ít các chuyên gia chính trị và kinh tế trong thế kỷ 20 đã nhận xét rằng, sự trỗi dậy của Trung Quốc sẽ là sự kiện có tầm ảnh hưởng lớn nhất đối với thế giới trong thế kỷ 21. Họ đã đúng. Ở thời điểm hiện tại, sự giảm tốc của kinh tế Trung Quốc đang được xem là một trong những nguyên nhân chủ chốt gây ra tình trạng trì trệ của các nền kinh tế trên khắp thế giới. Trung Quốc thậm chí còn đang "xuất khẩu" sự trì trệ về kinh tế của mình ra quốc tế thông qua việc cố gắng thanh toán sự dư thừa công suất của mình. Nhưng, ngoài việc "xuất khẩu" khủng hoảng về kinh tế, Trung Quốc còn đang là một trung tâm toàn cầu về "xuất khẩu" ô nhiễm môi trường nữa.
Không quá sai lầm khi nói rằng Trung Quốc từ vị thế một phép màu đối với tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong hơn hai thập kỷ vừa qua, giờ đây đang trở thành một tai họa đối với thế giới, cả về kinh tế lẫn một số lĩnh vực khác mà môi trường là một ví dụ. Tình trạng trì trệ của nền kinh tế toàn cầu hiện nay một phần lớn là do sự giảm tốc đột ngột của kinh tế Trung Quốc, bắt nguồn từ sự hỗn loạn trên thị trường chứng khoán (TTCK) nước này ngay trong những ngày đầu năm 2016.
Không chỉ là trung tâm lây lan sự trì trệ kinh tế ra toàn cầu, Trung Quốc còn đang chủ động "xuất khẩu" khủng hoảng kinh tế ra bên ngoài, thông qua việc cố gắng giải quyết sự dư thừa công suất trong nền kinh tế của mình. Để giải quyết tình trạng dư thừa công suất trong một loạt ngành sản xuất, Trung Quốc áp dụng một loạt các biện pháp giảm thuế để hạ giá thành sản phẩm trước khi tuồn vào các thị trường trên toàn cầu. Điều này khiến cho hàng loạt các lĩnh vực sản xuất chủ yếu ở EU hay Mỹ phải đứng trước nguy cơ ngưng hoạt động.
Trung Quốc cũng đang được xem là ứng cử viên nặng ký cho danh hiệu quốc gia "xuất khẩu" ô nhiễm lớn nhất thế giới. Tình trạng ô nhiễm trầm trọng tại các thành phố lớn của Trung Quốc như Bắc Kinh hay Thượng Hải giờ đây đã không còn là câu chuyện riêng của nước này nữa, khi nó đang trực tiếp ảnh hưởng đến các quốc gia lân cận như Nhật Bản. Trong khoảng 2 năm trở lại đây, các tỉnh miền Nam của Nhật Bản, chủ yếu là trên đảo Kyushu vốn là nơi gần Trung Quốc nhất và có thể bị ảnh hưởng bởi sự ô nhiễm không khí tại Trung Quốc do các cơn gió phía Tây đem đến.
Thậm chí một nước ở bên kia bán cầu là Mỹ cũng không thoát khỏi vận đen. Theo báo cáo của Đại học California thì các luồng gió mạnh thổi từ hướng Tây, nhất là về mùa xuân, có thể mang chất ô nhiễm từ Trung Quốc vượt qua Thái Bình Dương trong nhiều ngày để đến các bang miền Tây nước Mỹ.
Theo giáo sư Steven J.Davis thuộc Đại học California, thì bụi, ozone và carbon có thể bị tích tụ trong các thung lũng và vùng lòng chảo ở bang California và các bang miền Tây. Trong đó bụi than đen là vấn đề nghiêm trọng vì nước mưa không thể rửa sạch bụi than khỏi không khí và nó có thể bay qua một khoảng cách rất xa. Đây chính là nguyên nhân hàng đầu gây nên các bệnh như ung thư, hen suyễn cũng như các bệnh về tim phổi.
Tuy nhiên, điều đáng nói nhất ở đây là cách hành xử của Trung Quốc trong vấn đề này là cực kỳ tệ hại. Các quan chức Trung Quốc đang hướng đến việc cải thiện tình trạng môi trường của mình theo một cách dựa trên những hậu quả tồi tệ cho các quốc gia khác. Điển hình là trong vấn đề khai thác gỗ. Tình trạng ô nhiễm môi trường trầm trọng ở Trung Quốc trong những năm qua một phần là do sự khai thác gỗ tràn lan trên diện rộng ở nước này, kéo theo hậu quả ngoài vấn đề môi trường còn là việc gia tăng tình trạng lũ lụt lớn đã khiến cho hàng triệu người phải sơ tán, điển hình là vào năm 1998.
Trong vài năm trở lại đây, chính phủ Trung Quốc trong nỗ lực cải thiện môi trường đã nghiêm cấm việc khai thác gỗ ở các địa phương nước này. Trong khoảng thời gian từ năm 2000 đến năm 2010, độ che phủ rừng trên toàn diện tích của Trung Quốc đã không giảm đi mà còn tăng thêm 1,6%. Theo kế hoạch thì trong năm 2016, chính phủ Trung Quốc sẽ cắt giảm hạn ngạch khai thác gỗ thương mại lên thêm khoảng 6,8% và mở rộng lệnh cấm khai thác gỗ tự nhiên trên toàn quốc.
Nhưng, phía sau tin tức có vẻ là đáng vui mừng này lại là những điều chẳng đáng vui mừng chút nào. Để bù lại cho việc gia tăng diện tích rừng ở nước mình, Trung Quốc đã tăng cường nhập khẩu gỗ từ khắp nơi trên thế giới để thỏa mãn nhu cầu khổng lồ của mình đối với loại nguyên vật liệu này. Theo kế hoạch của chính phủ Trung Quốc, thì đến năm 2020, 40% nhu cầu đối với gỗ của thị trường nước này sẽ đến từ hàng nhập khẩu. Một phần không nhỏ trong đó là gỗ bị khai thác trái phép từ khắp nơi trên thế giới. Theo tính toán của Tổ chức Chatham House có trụ sở ở London, thì từ năm 2000 đến năm 2013, lượng gỗ bị khai thác trái phép nhập khẩu vào Trung Quốc đã tăng gấp đôi lên tới hơn 1,1 tỉ mét khối.
Điều này có nghĩa là cái giá cho sự gia tăng diện tích rừng ở Trung Quốc đang được đánh đổi bởi sự tàn phá rừng ở khắp nơi trên thế giới. Theo thống kê, Trung Quốc đang thu mua tới 90% tổng lượng gỗ xuất khẩu của Mozambique mà phân nửa trong số đó là bị khai thác trước thời hạn cho phép. Lượng gỗ sồi đỏ bị khai thác ở vùng Viễn Đông của Nga để xuất khẩu sang Trung Quốc trong vài năm gần đây đã cao hơn gấp đôi lượng gỗ mà chính phủ Nga cho phép khai thác tại khu vực này. Lượng gỗ hồng mộc bị khai thác ở Myanmar để xuất khẩu sang Trung Quốc từ năm 2013 đã tăng gấp 3 lần trong khi loại gỗ này bị cảnh báo là sẽ có thể bị tuyệt chủng vào năm 2017. Bất chấp nguy cơ này thì lượng gỗ hồng mộc xuất khẩu sang Trung Quốc vào năm ngoái từ Myanmar đã tăng lên mức cao nhất trong vòng một thập kỷ qua.
Ở thời điểm hiện tại, Trung Quốc vẫn chưa có luật chống nhập khẩu gỗ trái phép, một bộ luật đã có ở hầu hết các nền kinh tế lớn trên thế giới như Mỹ. Hệ thống thanh tra gỗ quốc gia ở Trung Quốc chỉ có trách nhiệm cung cấp cho người mua xuất xứ của gỗ, chứ không có trách nhiệm ngăn cản gỗ lậu hay bị khai thác và nhập khẩu trái phép. Các công ty Trung Quốc nhập khẩu gỗ bị khai thác trái phép nếu bị phát hiện thì cũng không bị coi là phạm pháp. Tất cả những điều này đang khiến cho Trung Quốc trở thành một trong những quốc gia tiêu thụ gỗ lậu lớn nhất thế giới.
Nói cách khác, Trung Quốc không chỉ lây lan tình trạng ô nhiễm của mình ra nước ngoài như Nhật Bản và Mỹ, mà còn đang trở thành tác nhân gây ra tình trạng phá rừng trên toàn cầu. Thế kỷ 21 mới chỉ diễn ra được 16 năm mà phép màu mang tên kinh tế của Trung Quốc đã kết thúc, và có vẻ như khoảng thời gian rất dài còn lại của thế kỷ này sẽ chứng kiến những tai họa mà quốc gia này gây ra cho cả thế giới.
20:00 24-03-2016
Nhàn Đàm (theo Bloomberg/The Saigon Times, Khoahoc.tv)