Gia Minh, biên tập viên RFA, Bangkok
2015-08-25
Quanh nơi xảy ra vụ cháy nổ ở Thiên Tân, người ta phát hiện có chất sodium cyanide và ngày 21 tháng 8, tin cho biết có nơi hàm lượng cyanide trong nước đo được gấp 365 lần mức cho phép-AFP
Vấn đề an toàn hóa chất lại được nhiều người nói đến sau khi xảy ra hai vụ cháy nổ lớn ở nhà kho hóa chất tại Thiên Tân và nhà máy hóa chất ở tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc trong tháng 8 này.
Còn thực tế trong lĩnh vực an toàn hóa chất công nghiệp tại Việt Nam ra sao?
Cháy nổ hóa chất
Vụ cháy ở khu nhà kho hóa chất độc hại tại thành phố Thiên Tân, Trung Quốc vào đêm 12 tháng 8 khiến ít nhất hơn 120 người chết, hơn mấy chục người đến nay còn mất tích và hằng trăm người khác bị thương.
Cơ quan Khí tượng Nhật Bản đưa ra hình ảnh vệ tinh cho thấy vụ cháy nổ kho hóa chất độc hại ở thành phố cảng Thiên Tân lớn đến mức từ không gian cũng có thể nhận thấy.
Tờ The Guardian của Anh vào ngày 17 tháng 8 có bài viết trong đó đưa ra phát biểu của một nhà hoạt động nói rằng việc cơ quan chức năng cho phép xây dựng những nhà kho chứa hóa chất độc hại gần khu dân cư như thế chứng tỏ phía chức năng chỉ quan tâm đền quyền lợi riêng của họ mà không hề để ý gì đến sự an nguy của người dân. Họ không chỉ xem mạng sống của công nhân nhập cư là cỏ rác mà cả mạng sống của những gia đình thuộc giai cấp trung lưu cũng chẳng là gì.
Cư dân mạng tại Hoa Lục suy đoán là có những nhân vật cao cấp đầy quyền thế trong chính quyền Bắc Kinh có quan hệ với Ruihai International Logistics- công ty sở hữu nhà kho hóa chất độc hại được cho là gây nên vụ khủng hoảng cháy vừa qua.
Tân hoa Xã loan tin rằng Ruihai International Logistics chỉ có được giấy phép chừng hai tháng trước khi xảy ra vụ thảm họa. Sau khi xảy ra vụ cháy nổ ở nhà kho hóa chất Thiên Tân, cơ quan chức năng cho biết phát hiện được hơn 40 loại hóa chất khác nhau được tìm thấy tại đó. Trong số này có 700 tấn sodium cyanide, 800 tấn ammonium nitrate, 500 tấn potassium nitrate… Ngoài ra còn có những hợp chất dễ cháy và chất nổ.
Một viên chức của đơn vị cứu hỏa tại Thiên Tân cho biết họ không hay trong số những hóa chất trữ tại khu nhà kho có calcium carbide nên đã dùng nước xịt vào. Hoạt động này tạo nên phản ứng gây ra khí cháy cực nhạy và acetylene.
Một quan chức tỉnh Thiên Tân thừa nhận là trong bán kính 1 cây số quanh nơi xảy ra vụ cháy nổ, người ta phát hiện được chất sodium cyanide. Vào ngày 17 tháng 8, tin cho biết hàm lượng hóa chất độc hại trong nguồn nước thải quanh khu cháy nổ được cho biết cao nhất gấp 27 lần mức có thể chấp nhận được. Có tin nói lượng sodium cyanide tại nhà kho hóa chất là gấy 70 lần lượng cho phép. Sang ngày 21 tháng 8, tin nói có nơi hàm lượng cyanide trong nước đo được gấp 365 lần mức cho phép.
Theo Trung Tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ CDC thì tình trạng phơi nhiễm với chất sodium cyanide ( một dạng tinh thể trắng hay hột bột được sử dụng nhiều trong công nghiệp ) có thể nhanh chóng gây chết người.
Vào ngày 17 tháng 8, tin cho biết hàm lượng hóa chất độc hại trong nguồn nước thải quanh khu cháy nổ được cho biết cao nhất gấp 27 lần mức có thể chấp nhận được...Sang ngày 21 tháng 8, tin nói có nơi hàm lượng cyanide trong nước đo được gấp 365 lần mức cho phép
Sau khi xảy ra thảm họa cháy nổ tại khu nhà kho hóa chất ở thành phố Thiên Tân, chính quyền Bắc Kinh ban hành lệnh kiểm tra khẩn cấp trên toàn quốc tất cả những hóa chất độc hại và chất gây cháy nổ.
Hội đồng Nhà nước yêu cầu chính quyền các địa phương phải học bài học cay đắng từ vụ cháy nổ tại nhà kho hóa chất độc hại ở thành phố cảng Thiên Tân. Chính quyền Bắc Kinh cũng nói rõ sẽ nghiêm khắc không khoan nhượng đối với các hoạt động phi pháp nhằm bảo đảm an toàn.
Theo qui định mà chính quyền Bắc Kinh đưa ra hồi năm 2001 thì những nhà máy lưu trữ những loại hóa chất độc hại phải cách xa những công thự, đường giao thông lớn, đường tàu hỏa, đường thủy cũng như các cơ sở công nghiệp và khai khoáng ít nhất 1 cây số.
Tuy nhiên chỉ 10 ngày sau khi xảy ra thảm họa tại thành phố Thiên Tân như vừa nêu, vào tối ngày 22 tháng 8, một nhà máy hóa chất ở tỉnh Sơn Đông phát nổ.
Nhà máy bị nổ ở Sơn Đông là nơi được cho biết sản xuất nhiều loại hóa chất khác nhau, trong đó có adiponitrile. Đây là một loại hóa chất lỏng không màu được sử dụng nhiều trong qui trình sản xuất ni lông. Adiponitrile khi gặp lửa sẽ rất dễ bốc cháy và khi cháy lại tạo ra khí độc.
Nhà máy hóa chất bị phát nổ tại tỉnh Sơn Đông hôm tối 22 tháng 8 cũng được cho biết nằm cách khu dân cư chưa đầy 1 kilomet.
Thực tế Việt Nam
Chấn động của những vụ nổ hóa chất bên Trung Quốc còn vang xa đến tận Việt Nam như trình bày của ông Đỗ Thành Tích, giám đốc doanh nghiệp sơn chống thấm Intoc tại thành phố Hồ Chí Minh sau đây:
“ Mấy vụ nổ ở Thiên Tân, Trung Quốc và mới hôm qua gần đây nhất cũng nghe nói mới bị một vụ nữa; cực kỳ phải hết sức cảnh giác nhất là cháy nổ vì hậu quả khó lường. Tôi nghĩ dịp này những công ty liên quan bản thân phải kiểm tra lại vấn đề an toàn của mỗi doanh nghiệp; thứ hai Nhà nước cũng phải có chính sách, biện pháp kiểm tra ngăn ngừa đừng để xảy ra chứ xảy ra lớn như Trung Quốc là điều đáng tiếc.”
Tiến sĩ hóa dầu Nguyễn thị Bình từ Hà Nội cho biết cơ quan Việt Nam cũng có đầy đủ mọi qui định về an toàn hóa chất, vật liệu cháy nổ; tuy nhiên vấn đề là tuân thủ những qui định đó như thế nào mà thôi. Bà nói:
Hóa chất công nghiệp bày bán chung với hóa chất thực phẩm, sang chiết ra bao bì nhỏ lẻ không có nhãn hàng hóa. Hóa chất ở dạng hỗn hợp thì chưa có hình thức kiểm soát ...
“ Tất nhiên những qui định này rất chặt chẽ và tham chiếu nhiều những qui định của các nước tiên tiến trên thế giới. Nếu tuân thủ một cách nghiêm ngặt thì theo tôi nghĩ không có gì đáng lo ngại lắm. Bởi vì những qui chuẩn này đều có sự tham khảo kỹ càng theo những tiêu chuẩn chung của quốc tế rồi; chỉ có điều là thực hiện như thế nào thôi. Nhưng tôi nghĩ những doanh nghiệp nhất là những doanh nghiệp tư nhân nếu xảy ra sự cố sẽ ảnh hưởng đến lợi ích sát sườn của họ nên họ phải rất chú ý đến vấn đề này.”
Ông Trần Quang Hân, chánh văn phòng của Hội Hóa Học Việt Nam cũng cho biết:
“ (Luật) có hết và được Quốc hội thông qua rồi. Việc thực hiện thuộc bên Bộ Tài nguyên-Môi trường; hội không có trách nhiệm gì về việc đó vì hội không có chức năng và cũng không có đủ kinh phí để thực hiện.”
Việt Nam đưa ra luật chỉ để trị những người không có tiền, còn tất cả những kẻ đút lót đều thoát luật...Các cơ quan công quyền của Nhà nước dựa vào luật để trị những người nghèo, còn đối với người giàu không ai trị cả nên những vi phạm về hóa chất rất nhiều
Tiến sĩ Nguyển Văn Khải
Bộ Công Thương Việt Nam cũng có hai đơn vị trực thuộc phụ trách vấn đề an toàn hóa chất, vật liệu nổ công nghiệp là Cục Hóa Chất và Cục Kỹ thuật An toàn và Kỹ thuật Công nghiệp.
Tiến sĩ Nguyển Văn Khải, người thường được người dân gọi là ‘ông già ozone’ vì sử dụng phương pháp đơn giản giúp chữa bệnh cũng như giúp các doanh nghiệp xử lý sản phẩm, có đánh giá về việc thực thi luật tại Việt Nam:
“ Việt Nam đưa ra luật chỉ để trị những người không có tiền, còn tất cả những kẻ đút lót đều thoát luật. Điều rõ nhất là mới vào hôm qua, hôm nay nước ở ngoài ruộng, ngoài đồng rất bẩn chỉ cần lọc qua một chút rồi làm nước đá cho mọi người uống mà bao nhiêu năm qua không ai phạt cả. Các cơ quan công quyền của Nhà nước dựa vào luật để trị những người nghèo, còn đối với người giàu không ai trị cả nên những vi phạm về hóa chất rất nhiều.”
Ông Đỗ Thành Tích , dù thừa nhận không nắm rõ về vấn đề lưu trữ, vận chuyển hóa chất công nghiệp tại Việt Nam, nhưng ông cũng thấy có vấn đề:
“Hóa chất có nhiều lĩnh vực như an toàn thực phẩm chẳng hạn thì Nhà nước Việt Nam cũng gần như bỏ ngỏ, tức không kiểm soát được hóa chất nào ảnh hưởng đến an toàn thực phẩm…”
Tiến sĩ Nguyễn Văn Khải nhắc đến việc lính cứu hỏa tại Thiên Tân phu nước vào calcium carbide, tiếng Việt gọi là ‘đất đèn’ dùng trong hàn xì, là một việc làm đi ngược lại những kiến thức cơ bản cần có.:
Ở Trung Quốc vừa rồi lỗi là đã phun nước vào đất đèn. Sai của những người cứu hỏa Trung Quốc cũng giống cứu hỏa Việt Nam trong rất nhiều trường hợp. Vấn đề này là do những người phụ trách ‘vô học’, không biết gì cả
Tiến sĩ Nguyễn Văn Khải
“ Ở Trung Quốc vừa rồi lỗi là đã phun nước vào đất đèn. Sai của những người cứu hỏa Trung Quốc cũng giống cứu hỏa Việt Nam trong rất nhiều trường hợp. Vấn đề này là do những người phụ trách ‘vô học’, không biết gì cả. Tất cả giải thích của những quan chức đó gây ra rất nhiều chuyện. Ví dụ vừa rồi khoảng rộng 97cm trên cầu Phú Mỹ có phải là khe co giãn không? Tôi rất buồn vì tất cả các nhà khoa học của Bộ Giao thông, Bộ Xây dựng ( VN) đều nói rằng đó là khe co giãn. Bê tông, thép co giãn thì một cầu dài 2000 mét chỉ có thể cùng lắm co giãn vài centimet. Như cầu Golden Gate ở California rộng hơn 3 mét mà có khe co giãn đâu!
Sẽ có nhiều vụ như Thiên Tân vì những người quản lý, những người mang danh tiến sĩ, giáo sư nhưng thiếu trình độ vật lý trung học cơ sở!”
Ông Đỗ Thành Tích cho biết tự thân doanh nghiệp của ông lâu nay tìm cách thay thế những hóa chất dễ cháy trong sản phẩm sơn chống thấm của doanh nghiệp như là một cách phòng ngừa tích cực đối với hiểm họa cháy nổ hóa chất công nghiệp mà theo ông sẽ gây thiệt hại rất nhiều cho doanh nghiệp.:
“Tôi chủ động những hóa chất nào gây cháy nổ, độc hại là tôi không sử dụng, tôi tìm công thức khác. Những sáng chế do bản thân tôi tìm tòi nên hóa chất nào gây hậu quả như cháy nổ; ví dụ vừa rồi tôi có làm sản phẩm chống thấm gốc dầu, thì tôi cũng bỏ chuyển thành gốc nước. Tôi chủ động không sử dụng chất độc hại trong sản phẩm. Như vậy để thấy công ty tôi ý thức chuyện đó từ lâu rồi. Tôi cũng mong rằng Nhà nước có chính sách, có khuyến cáo- khuyến cáo là một việc nhưng phải có những biện pháp rất cụ thể, thiết thực để ngăn ngừa. Theo tôi điều đó rất tốt!”
Thiệt hại kinh tế của vụ cháy nổ Thiên Tân
Thống kê cho thấy thảm họa cháy nổ khu nhà kho hóa chất độc hại tại thành phố cảng Thiên Tân của Trung Quốc gây thiệt hại lên đến hằng tỷ đô la.
Theo Fitch Ratings thì các công ty bảo hiểm Trung Quốc nằm trong số những nạn nhân thiệt hại tài chính nhiều nhất. Khoản bồi thường bảo hiểm có thể từ 1,2 tỷ đến 1 tỷ rưỡi đô la.
Những người dân tại Thiên Tân có bảo hiểm tai nạn theo chương trình của Nhà nước hỗ trợ cứ mỗi người thiệt mạng có thể nhận được bồi thường khoảng 7800 đô la; trong khi đó những người bị thương được bồi thường từ 3100 đến 5500 đô la.
Thủ tướng Lý Khắc Cường của Trung Quốc vào chiều ngày 16 tháng 8 khi đi thị sát vùng bị cháy nổ phát biểu rằng những lính cứu hỏa chính thức cũng như hợp đồng hy sinh khi làm nhiệm vụ sẽ được bồi thường như nhau. Chính quyền thành phố Thiên Tân cũng tiến hành công tác chứng thực những lính cứu hỏa là ‘liệt sĩ’. Tuy con số bồi thường cho những ‘liệt sĩ’ được công nhận như thế sẽ là bao nhiêu; nhưng qua vụ cháy tại Cáp Nhĩ Tân vào tháng giêng thì gia đình của mỗi liệt sĩ nhận được khoản bồi thường lên đến hơn 360 ngàn đô la Mỹ.
Chừng 40% xe hơi nhập vào thị trường Trung Quốc là qua cảng Thiên Tân. Số xe hơi ngoại quốc bị thiệt hại trong vụ cháy nồ ở Thiên Tân được nói tổng cộng hơn 312 triệu đô la. Số xe bị hư hại đều được bảo hiểm và các công ty đang nộp hồ sơ đòi bồi thường.
Mục Khoa học- Môi trường kỳ này tạm dừng tại đây, hẹn gặp lại các bạn trong chương trình kỳ tới.
