Thanh Hoá: Dân vẫn biểu tình phản đối Dự án Cảng container Long Sơn sau quyết định khởi tố hình sự

 RFA-2023.10.25

Bờ biển khu vực Dự án container Long Sơn

 Fb Mai Dung

Hàng chục người dân xã Hải Hà nơi chịu tác động của Dự án Cảng container Long Sơn tiếp tục tập trung phản đối bất chấp quyết định khởi tố vụ án hình sự “gây rối trật tự công cộng” của Công an thị xã Nghi Sơn đưa ra hai ngày trước đó.

Chiều ngày 23/10, Công an thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa ban hành quyết định khởi tố vụ án, coi việc biểu tình của khoảng 300 người dân xã Hải Hà vào sáng cùng ngày là hành vi cản trở, gây ách tắc giao thông nghiêm trọng kéo dài 1 km dọc tuyến đường tỉnh lộ 513.

Quyết định này có thể dẫn đến việc khởi tố bị can đối với những người phản đối dự án. Theo một số người trực tiếp tham gia vào cuộc biểu tình, lực lượng an ninh địa phương đã quay phim, chụp hình và thu thập thông tin về những người tham gia biểu tình.

Công an xã Hải Hà ra thông báo từ ngày 23/10 yêu cầu công dân ở địa phương chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật, không được tụ tập gây rối, lôi kéo, kích động, hoặc nghe theo các đối tượng xúi giục, cản trợ việc thi công bến số 3 Dự án Cảng container Long Sơn.

Tuy nhiên, trong hai ngày 24 và 25/10, người dân xã Hải Hà vẫn tiếp tục tập trung tại khu vực thi công bến số 3 của Dự án Cảng container Long Sơn nhằm ngăn cản việc triển khai các công việc của dự án.

Theo chị T. một người tham gia biểu tình không muốn công khai danh tính cho hay, hàng chục người và nhiều lúc hàng trăm người dân túc trực ngày đêm vài ngày gần đây để bảo vệ bờ biển của mình.

Người dân nói gì?

Xã Hải Hà có gần 3.000 hộ dân với gần 11.000 nhân khẩu, đa số họ làm nghề đi biển, đánh bắt moi (tép) để bán.

Đối với ngư dân, khu vực ven biển rất quan trọng cho cuộc sống mưu sinh, là nơi người dân đánh bắt hải sản và neo đậu tàu thuyền.

Chị V. - một người phụ nữ có gia đình làm nghề đánh bắt thuỷ sản, nói với Đài Á Châu Tự Do (RFA) trong điều kiện ẩn danh vì lý do an ninh trong ngày 24/10:

“Chúng tôi không đồng tình với Dự án cảng container Long Sơn tại vì cái biển này là biển sinh sống của chúng tôi. Gần ven bờ chúng tôi đánh bắt, đi vào đi ra... mà bây giờ thuyền đậu gần bờ biển có khi đánh bắt trong bờ cũng có. 

Khi làm cảng người ta không cho chúng tôi đánh bắt nữa. Có nguy cơ là không còn những con moi, con cá để mà đánh bắt nữa, với lại đường đi lại, phương tiện của chúng tôi đi vào đi ra khó khăn, trắc trở. Làm cảng lên thì chúng tôi cũng bị ô nhiễm bụi bặm, tại vì chúng tôi sống ở vùng biển, làm cảng lên thì chúng tôi hứng chịu tất cả.”

Nói về cuộc biểu tình ngày 23/10, người này nói: 

“Chúng tôi đi diễu hành, không xúc phạm ai không làm chi cả. Không ai xúc phạm chi đến công an. Chúng tôi đi đúng theo quy luật giao thông, đi vào ven bờ, đi diễu hành theo hàng. Tất cả toàn dân chúng tôi đều đồng lòng.

Chúng tôi có 500 hộ thuyền, tất cả 500 hộ thuyền đều đồng lòng đi (biểu tình) hết cả.”

Người này cho biết trong thời gian gần đây, chính quyền địa phương đe dọa người dân sẽ khởi tố bị can và bắt giữ những người biểu tình phản đối dự án này.

Chị T. có chồng làm nghề đánh bắt moi ven bờ, trong khi chị ở nhà chế biến và bán sản phẩm gia đình làm ra.

Mọi chi phí của gia đình, bao gồm việc học hành của con cái, đều phụ thuộc hết vào biển. Do vậy, việc xây dựng Dự án Cảng container Long Sơn làm người đàn bà trung niên này rất lo lắng cho mưu sinh sau này.

Chị viết trong tin nhắn gửi RFA ngày 25/10:

“Nguyện vọng của chúng tôi là không muốn xây dựng cảng containner Long Sơn vì chỗ đó là bãi (biển) của ông cha để lại từ nhiều đời qua. Nếu cảng container Long Sơn làm lên thì người dân chúng tôi sẽ bị ảnh hưởng ô nhiểm, không có chỗ neo đậu tàu thuyền, không còn bãi để làm ăn.”

Nói về việc có nguy cơ bị khởi tố về cáo buộc “gây rối trật tự công cộng” với mức án tù có thể lên đến bảy năm, chị T. khẳng định:

“Chúng tôi không sợ đi tù, vì chúng tôi không muốn mất bãi biển quê hương chúng tôi.  

Nếu bị buộc phải di dời, thì phải bồi thường thoả đáng cho chúng tôi đồng thời phải bảo đảm đến chỗ có nơi cho dân chúng tôi chỗ neo đậu tàu thuyền an toàn.”

Truyền thông nhà nước đưa tin nhà chức trách tỉnh Thanh Hoá đã khảo sát kỹ lưỡng, đánh giá tác động môi trường của dự án, và đã tham khảo ý kiến người dân. Tuy nhiên, chị T. cho hay chính quyền chỉ đến nhà dân thuyết phục họ không phản đối dự án khi dự án đã được phê duyệt và chủ đầu tư bắt đầu tiến hành công việc.

Khói bụi từ các dự án công nghiệp bủa vây Hải Hà

Xã Hải Hà có diện tích tự nhiên hơn 1.200 ha. Xung quanh xã là năm dự án công nghiệp: Phía Bắc là Nhà máy xi măng và Cảng than, phía tây là nhà máy nhiệt điện, phía nam là nhà máy gang thép, và phía đông là Dự án Cảng container Long Sơn.

Trong nhiều năm qua, các dự án này có mang lại việc làm cho một số người dân địa phương. Tuy nhiên, hệ luỵ mà tất cả người dân ở đây phải gánh chịu là ô nhiễm môi trường trầm trọng từ bốn dự án hiện hành.

Chị V. cho biết:

“Khu làng của chúng tôi nhỏ lắm, nằm ở ven biển có tí xíu bờ biển thôi. Hứng chịu tất cả những bụi bặm, bụi than bụi thép đã quá nhiều, bao trùm ngôi làng của chúng tôi.

Từ khi các nhà máy xí nghiệp thép, cảng than mọc lên thì chúng tôi hít bụi than rất là nhiều, nhà cửa lúc nào cũng đen xì xì. Ngày nào con cái hít bụi, đi chơi về hai lỗ mũi đen ngòm. Trẻ em đi khám bệnh có giấy của viện là bị viêm họng nặng do môi trường không khí không trong lành.

Sáng 25/10, chính quyền tỉnh Thanh Hoá điều động hàng chục cảnh sát cơ động đến xã Hải Hà để buộc bà con ngư dân rời khỏi khu vực thi công. Tuy nhiên, người dân địa phương, phần lớn là phụ nữ, vẫn bám trụ và phía công an chưa có hành vi trấn áp.

Chị V. cho biết buổi trưa lực lượng công an rút về nghỉ ngơi, chưa rõ diễn biến thế nào trong thời gian tới. 

Dự án Cảng container Long Sơn

Dự án Cảng container Long Sơn, nằm ở phần ven biển của xã Hải Hà, do Công ty TNHH Long Sơn đầu tư, dự kiến đầu tư bến cảng trị giá hơn 750 tỷ đồng, trên diện tích mặt nước khoảng 15 ha, chiều dài bến cảng 250 m, dự kiến khai thác vào năm 2025.

Theo TTXVN, việc triển khai xây dựng dự án vào thời điểm này là rất cần thiết nhằm hình thành, phát triển khu vực cảng container chuyên dụng đầu tiên tại Cảng Nghi Sơn.

Tờ báo này cũng cho biết, khi hình thành Bến số 3 sẽ tạo thành đê chắn sóng, chắn gió, đồng thời tạo thành vùng nước, diện tích khoảng 10 ha phục vụ ngư dân neo đậu tàu thuyền đảm bảo an toàn.

Dự án cũng được cho là góp phần tăng nguồn thu cho Thanh Hóa, tạo nhiều việc làm cho người lao động ở xã Hải Hà, cùng nhân lực trong, ngoài tỉnh, tuy vậy một số người dân khẳng định họ không hề được hỏi ý kiến về dự án mặc dù là đối tượng chịu tác động.

Vụ án tham nhũng “bà Nhàn” thuộc lĩnh vực chính trị

 

Phiên tòa vừa được mở tại Quảng Ninh vào ngày 23/10 xét xử 16 người trong cùng vụ án; nhưng không có mặt bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn. Tung tích của bà này đến nay cũng không hề được rõ.

 Báo Chính phủ

Việt Nam đang mở phiên tòa  xử vụ án tham nhũng liên quan đến nữ doanh nhân trở thành kẻ trốn chạy Nguyễn Thị Thanh Nhàn. Đây là trường hợp có mối quan hệ tiềm ẩn đối với cuộc tranh giành quyền lực trong nội bộ Đảng Cộng sản Việt Nam.

Mạng báo Nikkei Asia vào ngày 24/10 có bài về phiên tòa vừa được mở tại Quảng Ninh vào ngày 23/10 xét xử 16 người trong cùng vụ án; nhưng không có mặt bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn. Tung tích của bà này đến nay cũng không hề được rõ.

Nikkei Asia dẫn lại lời của ông Nguyễn Phú Trọng- Tổng bí thư đảng cộng sản Việt Nam, đưa ra hồi trung tuần tháng tám vừa qua: “Tội phạm sẽ không thể trốn thoát. Chúng tôi sẽ làm tất cả trong khả năng để đưa bà Nhàn ra trước công lý”.

Nikkei Asia dẫn lại tin mà một tờ báo Đức loan đi cũng trong tháng tám là bà Nhàn đang trốn tại nước này. Trường hợp này làm nhớ lại vụ một nghi phạm tham nhũng khác của Việt Nam trốn ở Đức hồi năm 2017. Phía Hà Nội nói nghi phạm này về đầu thú ở trong nước; trong khi đó Phía Berlin tố cáo Bộ Công an Việt Nam sang bắt cóc người này.

Theo Nikkei Asia, phiên tòa đang diễn ra ở Quảng Ninh hướng mũi dùi vào Thủ tướng Phạm Minh Chính, người là bí thư địa phương này từ năm 2011-2015. Ông Chính được xem là đối thủ của ông Bộ trưởng Công an Tô Lâm.

Cũng theo Nikkei Asia, bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn có mối quan hệ sâu đậm với Nhật Bản. Vào năm 2018, Tokyo trao cho bà này Huân chương Mặt trời mọc do công đóng góp cho việc thúc đẩy trao đổi quan hệ văn hóa và kinh tế giữa hai nước Việt- Nhật.

Một công ty Nhật có doanh thu chừng 60% lệ thuộc vào AIC; và khi vụ AIC thông thầu bị đưa ra ánh sáng, công ty này đã ngưng làm ăn với AIC khiến doanh thu mất khá nhiều.

Nikkei Asia nêu lại Chỉ số Nhận thức Tham nhũng năm 2022 do Minh bạch Quốc tế (Transparency International) công bố với thứ hạng của Việt Nam là 42 trên 100.

https://www.rfa.org/vietnamese/news/vietnamnews/vietnams-madam-nhan-graft-case-seeps-into-political-sphere-10242023085143.html

Vì sao tham nhũng ở Việt Nam mãi không giảm?

 RFA

Hội thảo về chống tham nhũng do Ban Nội chính Trung ương tổ chức ngày 18/10/2023 tại Hà Nội- Courtesy chinhphu.vn

Trong vòng gần một năm qua, theo báo cáo của Bộ trưởng Công an Tô Lâm, Việt Nam có gần 6.000 vụ phạm tội về trật tự quản lý kinh tế (tăng 11,69%) và 793 vụ phạm tội về tham nhũng và chức vụ (tăng 51,63%).

Nổi cộm các vụ tham nhũng bị đưa vào diện Ban chỉ đạo trung ương theo dõi, vì có sự góp mặt vi phạm của hàng loạt lãnh đạo cấp cao, phải kể đến như vụ FLC; Tân Hoàng Minh; Vạn Thịnh Phát, Công ty Việt Á; Công ty AIC...

Chỉ chống phần ngọn…

Công cuộc chống tham nhũng của ông Trọng đang càng lúc càng “căng” mặt dù ông Trọng từng tuyên bố “chống tham nhũng không có vùng cấm”.

Do Việt Nam chống tham nhũng khá mạnh nhưng vẫn là chống ở phần ngọn, chứ chưa có những giải pháp chống ở phần gốc. Nói cách khác là nếu không chống ở gốc thì tham nhũng vẫn mọc tiếp.
-Giáo sư Đặng Hùng Võ

Bình luận về vấn đề này, Giáo sư Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường từ năm 2002 đến năm 2007, hôm 20/10/2023 nói với RFA:

“Theo nhiều ý kiến, mà tôi cũng cho đúng như vậy, là do Việt Nam chống tham nhũng khá mạnh nhưng vẫn là chống ở phần ngọn, chứ chưa có những giải pháp chống ở phần gốc. Nói cách khác là nếu không chống ở gốc thì tham nhũng vẫn mọc tiếp. Và chúng ta dẹp được người nào thì chỉ là những người đó bị dẹp, còn những người khác thì chưa thể một lúc dẹp hết được. Thế thì ở đây phần gốc là gì? Tức là có thể lấy ví dụ rất nhiều trường hợp, gần như là đại đa số tham nhũng vặt, tham nhũng cỡ nhỏ là do người ta lương thấp quá không đủ ăn.”

Chính vì vậy, theo ông Võ, một giải pháp cơ bản nhất là Việt Nam phải có một hệ thống lao động tiền lương phù hợp với nhu cầu của cuộc sống hiện nay. Giáo sư Võ kết luận, có như vậy thì từng bước một, khi đã đủ sống, thì chắc chắn số lượng người tham nhũng sẽ còn rất ít.

Ảnh minh họa chụp tại Hà Nội trước đây. AFP PHOTO.

Tham nhũng, sản phẩm của chế độ độc đoán

Câu hỏi “Việt Nam đã quyết liệt xử lý cán bộ, vì sao vẫn xảy ra nhiều vụ án tham nhũng lớn?” không chỉ được đại bộ phận người dân và giới quan sát thắc mắc mà ngay cả Trưởng ban Nội chính trung ương trong ngày 18/10/2023 cũng đã nêu ra.

Vấn đề nằm ở đâu? Tiến sĩ Kinh tế Nguyễn Huy Vũ từ Na Uy hôm 20/10/2023 khi trao đổi với RFA quan tin nhắn cho rằng, chế độ hiện nay do đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền không thể chống được tham nhũng. Đó thuộc về cơ chế. Tiến sĩ Vũ giải thích thêm:

“Thứ nhất, muốn chống được tham nhũng thì những người lãnh đạo cao nhất phải không tham nhũng. Nhưng làm sao có những lãnh đạo không tham nhũng trong chế độ hiện nay? Bởi nếu không tham nhũng thì làm sao đủ sống và làm sao giải thích được những tài sản đồ sộ có được. Một chế độ mà những người lãnh đạo ở khắp các ban ngành đều ít nhiều phải tham nhũng, đều tìm kiếm cơ hội để kiếm chác, để sống, để lo cho gia đình, và để tiến thân, thì họ sẽ luôn tìm cách bao che cho nhau và ngăn chặn những hoạt động chống tham nhũng. Những quan chức sống nhờ chế độ luôn tạo ra một kháng thể để ngăn chặn những hoạt động chống tham nhũng.”

Muốn chống được tham nhũng thì những người lãnh đạo cao nhất phải không tham nhũng. Nhưng làm sao có những lãnh đạo không tham nhũng trong chế độ hiện nay?
-Tiến sĩ Kinh tế Nguyễn Huy Vũ

Điểm thứ hai, vẫn theo Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ, muốn chống được tham nhũng phải có truyền thông, báo chí độc lập. Vì, truyền thông độc lập giúp mang các vụ tham nhũng ra ánh sáng. Tuy vậy, ông Vũ cho rằng, chính thể hiện nay rất lo sợ truyền thông độc lập. Những người cầm đầu chế độ đã luôn tìm mọi cách bóp nghẹt và bỏ tù tất cả những tiếng nói độc lập. Bởi nếu có truyền thông độc lập thì mọi cái xấu của chế độ bị lộ ra và chế độ nhanh chóng sụp đổ. Tiến sĩ Vũ cho biết tiếp:

“Thứ ba, muốn chống được tham nhũng phải có tư pháp độc lập. Chỉ khi có tư pháp độc lập thì mọi chi tiết của vụ án mới được điều tra cặn kẽ, xử án đúng người đúng tội, công bằng, minh bạch. Nhưng chế độ hiện thời đã không cho phép tư pháp độc lập, tư pháp phải nằm dưới quyền kiểm soát của giới lãnh đạo đảng Cộng sản. Bởi nếu tư pháp độc lập, được quyền xét xử vô tư và minh bạch, thì chắc chắn nhiều người trong giới lãnh đạo sẽ phải đi tù. Thậm chí chế độ cũng sẽ không còn tồn tại khi mà đa số quan chức phải đi tù khi có tư pháp độc lập.”

Theo đó, tiến sĩ Vũ đúc kết, tham nhũng là một sản phẩm của chế độ độc đoán hiện nay, chỉ khi nào chế độ trở nên dân chủ và minh bạch hơn, thì lúc đó mới thực thi được những phương cách hiệu quả để chống tham nhũng.

Việt Nam bị xếp hạng 87 trong danh sách 180 quốc gia về tham nhũng theo báo cáo của tổ chức Minh bạch Quốc tế (Transparency International) công bố hôm 25/1/2022.

Reuters hôm 28/11/2022 đăng bài phân tích của tác giả Francesco Guarascio cho rằng, cuộc chiến chống tham nhũng rộng khắp của Đảng Cộng sản Việt Nam đang khiến cho nhiều giao dịch kinh tế bị tê liệt, có thể ảnh hưởng đến đầu tư trực tiếp nước ngoài, giảm xuất khẩu...

Tác giả này cũng bình luận rằng cuộc chiến chống tham nhũng theo kiểu Trung Quốc được phát động ở Việt Nam từ năm 2016 đến nay đã khiến nhiều quan chức cấp cao vào tù hoặc đang bị điều tra.

Theo Reuters, việc chống tham nhũng về dài hạn được nhìn nhận là tích cực nhưng trong ngắn hạn có thể làm tê liệt hoạt động kinh doanh, đặc biệt là nếu việc thực thi pháp luật bị cho là không rõ ràng và có động cơ chính trị.

54/13.000 trường hợp kê khai tài sản, thu nhập không trung thực: đáng tin hay nực cười!

 RFA

Ảnh minh họa.

Khi trình Báo cáo phòng, chống tham nhũng năm 2023 của Chính phủ, Ủy ban Tư pháp cho biết, trong hơn 13 ngàn người phải xác minh tài sản, thu nhập, chỉ 54 người kê khai không trung thực bị xử lý.

Cựu Trung tá Vũ Minh Trí khi trả lời RFA hôm 23/10 nhận định:

“Tôi thấy những cán bộ nằm trong diện phải kê khai là những cán bộ có chức có quyền, chứ thường ở các cơ quan thì người không có chức quyền thường không phải kê khai, như tôi ngày xưa là sĩ quan cấp tá còn chưa phải kê khai. Kê khai 13 ngàn người mà chỉ có 54 người không kê khai trung thực, là con số tôi thấy rất nực cười. Tôi nghĩ nếu xác minh một cách chặt chẽ, khách quan thì có lẽ cả 13 ngàn người không trung thực.”

Tôi nghĩ nếu xác minh một cách chặt chẽ, khách quan thì có lẽ cả 13 ngàn người không trung thực.
-Cựu Trung tá Vũ Minh Trí

Theo ông Trí, vì thông tin vừa nêu là từ báo nhà nước, nên cần phải xem lại mức độ trung thực của đảng và nhà nước Việt Nam. Ông nói tiếp:

“Cách đây vài năm có ông nguyên Tổng thanh tra Chính phủ là ông Trần Văn Truyền, về hưu bị báo chí phát hiện có nhiều nhà đất, trong đó có nhiều nhà đất có được không chính đáng, có biệt phủ… Nhưng cuối cùng cũng trôi qua và chẳng ai nói xử lý ông ta thế nào? Thì dưới góc độ như vậy thì có nghĩa là ông ta kê khai trung thực nên không bị xử lý (!?)… chứ còn không trung thực là sẽ bị xử lý. Hay ông Phạm Sỹ Quý, nguyên là Giám đốc Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Yên Bái, cũng có biệt phủ, là em ruột của Bộ trưởng Bộ Nội vụ hiện nay là bà Phạm Thị Thanh Trà, cũng nói tài sản có được do buôn chổi.”

Truyền thông nhà nước dẫn lời Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, qua giám sát dư luận, cử tri cho thấy tình trạng vi phạm kê khai tài sản, thu nhập diễn ra còn nhiều. Ủy ban Tư pháp cho rằng con số này chưa tương xứng thực tế. Việc kiểm soát tài sản, thu nhập còn hạn chế.

Cựu Trung tá Vũ Minh Trí nhận định thêm:

“Trong thực tế có nhiều người đã lên chức vụ cao, thậm chí rất cao như Ủy viên Trung ương đảng, Bí thư Tỉnh ủy… họ đã phải trải qua nhiều lần kê khai tài sản trước khi họ lên chức vụ cuối cùng, trước khi nghỉ hưu hoặc bị bắt… thì đều được coi là kê khai trung thực. Nhưng đến khi có sự việc xảy ra thì tất cả bản kê khai kia hóa ra đều là giả dối. Ví dụ như ngày hôm nay báo đăng nguyên Chủ tịch Khánh Hòa đã bị thu giữ 30 tỷ đồng, mấy trăm ngàn đô la, rồi một số bất động sản. Hay nguyên Bí thư Tỉnh ủy Lào Cai khi về hưu rồi cũng phát hiện ra rất nhiều bất động sản.”

Cựu Trung tá Vũ Minh Trí cho rằng, vừa rồi là những ví dụ để cho thấy rằng, những bản kê khai tài sản mà Chính phủ Việt Nam đã tiến hành từ trước đến bây giờ là hoàn toàn không có sự trung thực.

Ảnh minh họa chụp tại một kỳ họp Quốc hội trước đây. AFP PHOTO.

Theo Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018, tất cả cán bộ, công chức có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập. Nếu bị phát hiện kê khai không trung thực, có thể bị cảnh cáo, cách chức, buộc thôi việc.

Dù vậy nhiều địa phương tại Việt Nam chỉ bốc thăm chọn cán bộ để xác minh tài sản kê khai. Một biện pháp được tiến hành tại Hà Nội, Đà Nẵng, TPHCM và bị công luận chỉ trích.

Cụ thể, theo Thanh tra thành phố Đà Nẵng, cơ quan này đã tổ chức bốc thăm và xác định được 5 trong số 29 cán bộ để xác minh tài sản, thu nhập năm 2022 theo quy định kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn.

Hay Cơ quan chức năng TPHCM hôm 1/8/2023 cho báo chí biết đã tổ chức bốc thăm chọn 168 cán bộ thuộc 10 cơ quan để xác minh tài sản, thu nhập đợt hai và đã có 98 cán bộ thuộc địa phương này đã được chọn để xác minh tài sản.

Trong khi đó, theo số liệu của Sở Nội vụ TPHCM, tính đến tháng 6 năm 2022, tổng biên chế công chức của TPHCM là 14.470 người và số biên chế viên chức là 99.985 người. Với số liệu trên, có thể thấy, TPHCM có gần 100 ngàn công chức, viên chức, thế nhưng chỉ có 168 người bị chọn được nói là ngẫu nhiên… để xác minh tài sản, thu nhập. Liệu như vậy có thể chống tham nhũng?

Những bản kê khai tài sản mà Chính phủ Việt Nam đã tiến hành từ trước đến bây giờ là hoàn toàn không có sự trung thực.
-Cựu Trung tá Vũ Minh Trí 

Ông Nguyễn Khắc Mai, nguyên Vụ trưởng Ban Dân vận Trung ương, khi trả lời Đài Á Châu Tự Do liên quan vấn đề này, nhận định:

“Bất cứ một lãnh đạo của bất cứ bộ ngành nào, bất cứ địa phương nào, không chứng minh được tài sản lớn, nhà cao cửa rộng, biệt phủ thênh thang... thì người ta có quyền nghi vấn và kiểm tra. Nếu không chứng minh được thì tức là tài sản bất minh... khi đó nhà nước phải tịch thu. Nhưng bây giờ luật của Việt Nam họ dung dưỡng cho một thái độ bất minh, đánh mất tài sản của dân của nước.”

Theo ông Nguyễn Khắc Mai, tham nhũng ở Việt Nam là một điều ai cũng thấy, nhưng đảng cộng sản sẽ vẫn không giải quyết được vấn nạn này, nếu vẫn giữ cung cách đảng lãnh đạo như hiện nay, mà không có tam quyền phân lập, không có tự do ngôn luận, không có phản biện xã hội... Và ai công kích phê phán thì coi là chống đối nhà nước, bỏ tù... nên cũng không thể dựa vào dân để đẩy lùi tệ nạn này.

Gian với Đảng, láo với dân

 Bình luận của Đàm Văn Loan

Công an đứng tại một lễ ân xá ở nhà tù Thanh Xuân, ngoại thành Hà Nội năm 2010 (minh họa)

Vừa thấy tôi cầm xấp chứng minh nhân dân và thẻ căn cước của những người trong gia đình ra để làm giấy tờ, ông công an phường già nhất phòng nhăn mặt:

-Cái gì? Giờ mà còn xài cái này hả? Chưa đổi hả? Không có làm được nha.

Ông ta nhìn quanh phòng, hỏi:

-Khu vực nào đây?

Ý là hỏi tôi ở khu vực nào, công an khu vực ở đó sẽ chịu trách nhiệm về việc tôi chưa đổi sang căn cước gắn chip.

Anh công an khu vực nhìn tôi, thái độ cực kỳ khó chịu:

-Tôi nói anh bao nhiêu lần rồi, tại sao anh không đi làm thẻ căn cước gắn chip? Tại anh mà sếp tôi la tôi đó anh thấy chưa? Tôi buồn anh lắm.

-Xin lỗi anh, đúng là anh nhắc nhiều lần nhưng tôi không đi làm được. Phần vì bận quá, phần thì Nhà nước nói thẻ căn cước mã vạch vẫn còn xài được mà anh? Hiện tại vẫn cho dùng cả bốn loại chứng minh với căn cước mà (chứng minh nhân dân chín số, chứng minh nhân dân 12 số còn trong thời hạn 15 năm từ ngày cấp, thẻ căn cước mã vạch và thẻ căn cước gắn chip)!

-Làm gì có bốn loại! Chỉ được dùng một loại là thẻ căn cước gắn chip thôi.

-Báo nói, Chính phủ có văn bản mà anh.

-Không có. Tôi là công an tôi chẳng biết có văn bản nào như vậy hết.

“Một sự nhịn, chín sự hèn”

Vừa nói, anh vừa hướng dẫn một phụ nữ tải app để sử dụng mã định danh cá nhân vừa tiếp tục cằn nhằn tôi:

-Anh thấy chưa, người ta mở đến mức hai rồi mà anh còn chưa đi đổi.

Tôi cầm điện thoại, định vào mạng tải các nghị định của Chính phủ và Luật Căn cước công dân cho anh công an xem ngay tại chỗ. Quy định của Nghị định 144/2021/NĐ-CP và Luật Căn cước công dân rất rõ ràng: CMND còn trong thời hạn thì được sử dụng đến hết thời hạn 15 năm, sau đó đổi sang căn cước gắn chip. Căn cước mã vạch được tiếp tục sử dụng đến hết năm 2035. Nghĩa là cả gia đình tôi đều có quyền tiếp tục sử dụng các giấy tờ tùy thân trên mà không cần đi đổi sang thẻ căn cước gắn chip gì cả.

Nhưng tôi dừng lại.

Bây giờ tôi giở luật ra đấu lý thì cả sếp của anh công an kia lẫn anh ta chắc chắn đều cứng họng. Nhưng cả gia đình tôi đang sinh sống ở khu vực mà họ quản lý, còn rất nhiều công việc và giấy tờ phải liên quan đến công an phường. Nếu tôi khiến họ bẽ mặt bây giờ, chưa chắc họ đã nhận sai nhưng rất nhiều khả năng họ sẽ làm khó gia đình chúng tôi trong quá trình sinh sống tại địa phương.

Nhịn! Ngạn ngữ Việt Nam có câu một sự nhịn, chín sự lành.

Hay tôi nên cải biên câu ngạn ngữ Việt cho đúng hơn trong thời buổi này?

“Một sự nhịn, chín sự hèn”.

Nhưng, biết làm sao? Ngạn ngữ Trung Quốc có câu áp dụng thật chính xác trong trường hợp này: Đứng dưới mái hiên nhà người ta không thể không cúi đầu.

Ở Việt Nam, công an bị người ta ghét không khác gì… ghét Trung Quốc.

Nghĩa là cứ trông thấy là ghét, nghe nhắc đã thấy ghét, ghét toàn bộ bất cần biết là ai-ghét tập thể, ghét cay ghét đắng vì rất nhiều lý do và sự ghét này không thể thương lượng.

Đến nỗi ngay dân quốc doanh với nhau mà người ta cũng nghĩ ra một câu để phân biệt vị trí bộ đội với công an.

Cùng là cánh tay phải của chế độ, nhưng bộ đội thì được thương và kính hơn hẳn, nên dân gọi là anh, là chú (chú theo cách gọi của trẻ em). Vì người dân thấy cứ chỗ nào khó khăn, lụt lội, dông bão, dịch bệnh thì bộ đội lại được điều đến giúp.

Trong khi đó, công an, hay nói cụ thể là cảnh sát giao thông thì “đứng đường kiếm bánh mì”, bán đường, bán trạm, dọa dẫm dân, ăn đút lót để bảo kê, không thiếu đường nào. Thì là “thằng” chứ còn gì nữa.

Chú bộ đội, thằng công an.

Vừa ghét, vừa khinh.

Mượn oai hùm

Khi bắt đầu vào ngành, chắc hẳn nhiều em sinh viên công an hay công an mới ra trường vẫn ôm ấp nhiều lý tưởng làm người hiệp sĩ bảo vệ nhân dân lắm.

Nhưng chỉ cần vập vào thực tế, họ vỡ mộng.

Rất nhiều cấp trên của họ, lên đến cấp tướng tức thành tích và xương máu đã đủ sắt son rồi, mà hóa ra đều là bọn ăn đứng ăn ngồi, ăn từ thượng du đến hạ nguồn, ăn cả “cả giày cả tất, cả đất xung quanh”. Chỉ trong vòng năm tháng của năm 2018, cả chục tướng công an trong đó có Thứ trưởng Bộ Công an, Tổng cục trưởng/cục trưởng các Tổng cục cảnh sát, Cục cảnh sát phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Cục C50) … bị bắt giam, phạt tù… do tổ chức đánh bạc, bảo kê đường dây đánh bạc, bán đất quốc phòng, hưởng lợi bất chính hàng ngàn tỷ đồng.

Năm 2019, một trung tướng, thủ trưởng Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an và một đại tá Cục trưởng Cục C50, tiếp tục bị bắt vì bảo kê buôn lậu. Một thiếu tướng Cục trưởng Cục Chính trị-hậu cần Tổng cục % Bộ Công an chung lưng với doanh nghiệp lừa đảo buôn bán bất động sản.

Năm nay, 2023, đầu năm thì thiếu tướng Đỗ Hữu Ca, nguyên Giám đốc Công an Hải Phòng, giữa năm thì cựu Phó giám đốc Công an Hà Nội bị bắt vì tội chạy án. Cựu trưởng phòng điều tra Cục an ninh điều tra nhục hơn, bị bắt vì tội lừa đảo tiền chạy án…

Người trên ở chẳng chính ngôi

Để cho kẻ dưới chúng tôi hỗn hào

(Ca dao Việt Nam)

Cấp trên như thế chẳng trách các cấp tít tò te phía dưới cũng chẳng từ thủ đoạn nào để hạch sách, hoạnh họe, vòi tiền, dọa dẫm người dân.

Kể ra nói thế cũng khá oan uổng (nói chung) các ngành khác trong lực lượng công an như an ninh, hình sự, phòng cháy chữa cháy, cứu hộ cứu nạn… Nhưng an ninh và hình sự thường hoạt động giấu mặt, thậm chí khi họ chết hay hy sinh vì nhiệm vụ cũng chỉ có rất ít người liên quan là được biết tường tận, ngoài ra không ai hay, cứ thế âm thầm cả đời. Cứu hộ cứu nạn thì tính chất hoạt động giống bộ đội, cứ có tai nạn là họ xuất hiện.

Nhưng người dân lại (phải) gặp thường xuyên nhất là cảnh sát giao thông và công an phụ trách hành chính, giấy tờ. Hầu như tất cả các lý do khiến dân Việt Nam ghét và khinh công an đều bắt nguồn từ hai lực lượng này.

Công an giao thông dừng một người đi xe máy ở TPHCM hôm 15/12/2007 vì không đội mũ bảo hiểm (minh họa). Reuters

Một nguyên nhân khiến những nhân viên công an tự cho phép mình hách dịch, nhũng nhiễu người dân là tổ chức công việc, phân công lĩnh vực rối rắm thiếu khoa học, nếu không muốn nói do cố tình ôm vào của ngành công an.

Ví dụ phong phú và đậm nét nhất là cái hộ khẩu.

Vào thế kỷ trước và cho mãi đến gần đây, chiếc hộ khẩu đã giúp đổi đời nhiều thế hệ công an. Không có hộ khẩu thì không được đứng tên nhà đất, không được vào làm các cơ quan Nhà nước, con cái không được đi học trường công… Có những ngành nghề bắt buộc hoặc hầu hết phải làm ở các cơ quan Nhà nước, như những nghề kiểm sát viên, tòa án, giáo viên, giảng viên, y bác sĩ… Anh chị ở tỉnh, lên thành phố học và muốn ở lại làm việc tại thành phố? Cho dù anh chị rất giỏi và các cơ quan đó rất thiếu người, nhưng muốn vào đó làm việc, vẫn không có cách nào khác ngoài chạy hộ khẩu. Càng là thành phố lớn thì giá hộ khẩu càng chát. Một cái hộ khẩu TP HCM/Hà Nội vào những năm đó có thể lên tới cả cây vàng hoặc hơn. Quyền trong tay anh công an cả. Chịu chi đậm thì anh tự làm tất cả các giấy tờ hợp pháp, ký cá đóng dấu cẩn thận, thời gian địa điểm rõ ràng, nhanh đến nỗi sáng đưa tiền cho anh chiều đã có luôn hộ khẩu.

Đúng ra, những giao dịch của người dân với chính quyền thuần túy về cung cấp giấy tờ tùy thân hay các thủ tục hành chính khác như hộ khẩu, căn cước, tạm trú thường trú, khai sinh khai tử… về bản chất, chỉ là dịch vụ do Nhà nước cung cấp. Nó không phải là các biện pháp cấp thiết không thể thiếu và có tính cưỡng bách để đảm bảo an ninh quốc gia, an ninh trật tự, hay an toàn cho người dân. Vì vậy, tuy Nhà nước luôn nhấn mạnh tính bắt buộc nhưng luôn luôn có những người từ chối sử dụng những dịch vụ nói trên vì họ không muốn, không cần hoặc không thích. Thiệt hại-nếu có, họ tự chịu và khi đó Nhà nước được quyền từ chối cung cấp những lợi ích đi kèm các giấy tờ này (nếu có).

Về bản chất, nó không khác mấy những dịch vụ ngân hàng, giáo dục, hay vào quán bar đêm.

Nhưng thay vì công nhận/sử dụng nhiều loại giấy tờ tùy thân để giúp cho cuộc sống của người dân thuận tiện hơn thì công an Việt Nam từ xưa đến nay đã dùng nó như biện pháp quản lý dân cư chính yếu, gồm quản lý địa bàn, quản lý việc di trú, đi lại và cả quản lý nhân thân. Trong đó yếu tố chính trị, cụ thể là nắm được càng nhiều càng tốt thông tin nhân thân của người dân để phân loại và quản lý họ về ý thức chính trị có lẽ là mục tiêu quan trọng chủ chốt nhất. Vì lẽ đó, dễ hiểu vì sao mảng dịch vụ hành chính này cứ nhất thiết phải là công an nắm giữ, công an thực hiện mà không chịu giao nó cho các ủy ban hành chính cấp xã-phường, nơi gần dân nhất.

Gian với Đảng, láo với dân

Nguyên nhân thứ hai là sự tha hóa khi có quyền lực.

Bệnh đồng hóa quyền lực của ngành nghề mình đang phục vụ với bản thân khá phổ biến trong những người ở các cơ quan Nhà nước. Nhưng trong ngành công an, nó thuộc loại nghiêm trọng. Khi mặc vào bộ sắc phục, không ít nhân viên công an mặc nhiên phong cho cá nhân mình chính là đại diện cho lực lượng vũ trang, đại diện cho quyền lực tối cao của Nhà nước, mọi yêu cầu của mình đều là mệnh lệnh buộc người khác phải răm rắp tuân theo. Cộng vào đó, lực lượng công an còn bị nhồi sọ tư tưởng “Còn Đảng còn mình” và “truyền thống” chung về sự cửa quyền, áp chế, bóp nghẹt tiếng nói phản biện trong xã hội. Nên khi người dân không đồng tình hoặc nghi ngờ cách thực hiện nhiệm vụ của cá nhân nhân viên công an –xin nhấn mạnh là trong giới hạn của pháp luật thì nhân viên ấy dễ dàng quy kết ngay đó là hành vi chống đối thách thức quyền lực Nhà nước. Đã chống đối thì phải trấn áp!

Thói quen sừng sộ, to tiếng lấn át người dân như tôi kể trên chỉ là biểu hiện rất nhỏ và phổ biến đến nỗi gần như trở thành thói quen của nhiều công an viên. Ở những không gian có ít sự kiểm soát hơn, đó có thể là hành vi đánh đập, đạp ngã, “giơ chân hơi cao” “gạt tay trúng má” với người dân, thậm chí là những cái chết rất “tình cờ” ở đồn công an.

Lực lượng vũ trang Việt Nam định nghĩa về mình là lực lượng “Trung với Đảng, hiếu với dân”. Nội hàm “Trung với Đảng” (chứ không phải trung với tổ quốc, đất nước) đã có nhiều điều đáng bàn. Thế nhưng ngay cả khi hoàn toàn chấp nhận định nghĩa này thì với rất nhiều công an - từ lính đến tướng, nó đã bị biến thành “Gian với Đảng, láo với dân”.

***

Không nói đến việc lợi dụng bộ sắc phục công an để ra oai và làm tiền người dân, doanh nghiệp-nó là hành vi khốn nạn. Cứ cho rằng cũng có những người công an về bản chất cũng tử tế lắm, chỉ là trong quá trình hành nghề thì bị ảo giác, hoa mắt về bộ sắc phục đang khoác trên người thôi.

Các công ty bảo vệ tuyển người hay ưu tiên tuyển công an về hưu, bộ đội xuất ngũ. Khi mặc vào bộ đồng phục bảo vệ, đứng mở cửa cho khách ra vào trụ sở các doanh nghiệp, cơ quan, cúi chào kính cẩn mà người ta không buồn cho một cái liếc mắt mà chỉ xem người bảo vệ như một phần của cái cửa, không biết các cựu công an viên nghĩ thế nào?

_____________

Tham khảo:

https://bvhttdl.gov.vn/thoi-diem-ma-cmnd-cccd-ma-vach-chinh-thuc-bi-khai-tu-20221022142457102.htm

https://plo.vn/nhung-tuong-cong-an-nao-bi-bat-phat-tu-trong-thoi-gian-qua-post492131.html

https://baochinhphu.vn/bo-cong-an-thong-tin-viec-tam-giu-ong-do-huu-ca-1022302191354224.htm

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.