Nhiều người bị ung thư do béo phì và thừa cân

Việt Hà, phóng viên RFA 2014-12-15

Ảnh minh họa- Files photos

Cơ quan nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) thuộc Tổ chức Y tế Thế giới, mới đây công bố một báo cáo cho thấy thế giới ngày càng có nhiều người bị ung thư do liên quan đến thừa cân và béo phì. Tại sao béo phì dẫn đến ung thư và những khu vực nào trên thế giới bị ảnh hưởng nhiều nhất? Việt Hà có bài tìm hiểu về vấn đề này trong trang tạp chí sức khỏe đời sống tuần này.

Cân nặng và ung thư ở các quốc gia

Báo cáo của Cơ quan Nghiên cứu Ung Thư Quốc tế (IARC) công bố hôm 26 tháng 11 vừa qua cho thấy có gần nửa triệu ca ung thư mới mỗi năm trên thế giới có liên quan đến chỉ số khối lượng cơ thể (BMI), chỉ số để xác định một người bị thừa cân hay thiếu cân. Báo cáo cho biết thừa cân và béo phì đã trở thành một nguy cơ hàng đầu có liên quan đến khoảng 3,6% các ca ung thư trong năm 2012.

Nói về nghiên cứu mới được công bố, bác sĩ Melina Arnold, chuyên gia nghiên cứu thuộc IARC, một trong những người đứng đầu nghiên cứu, cho chúng tôi biết:

Melina Arnold: đây là nghiên cứu đầu tiên chúng tôi làm để tính về định lượng gánh nặng về ung thư do béo phì và thừa cân. Chúng tôi thấy rằng hơn nửa triệu người bị ung thư trên thế giới trong năm 2012 bị thừa cân. Chúng tôi cũng thấy là phụ nữ thì bị nhiều hơn so với đàn ông. Một kết quả chính khác của nghiên cứu là có sự khác biệt về mặt địa lý liên quan đến cân nặng và ung thư. Chúng tôi thấy chủ yếu người bị thừa cân ung thư ở khu vực bắc Mỹ, nhưng ít hơn ở các nước đang phát triển. Tuy nhiên chúng tôi cũng thấy có những trường hợp gia tăng ung thư liên quan đến cân nặng ở các nước đang phát triển mà thường thì chúng ta không nghĩ là sẽ có.

Theo báo cáo, những ca ung thư do thừa cân và béo phì phổ biến ở những nước phát triển với khoảng 393,000 trường hợp, chiếm khoảng 5,2% các ca ung thư mới tại các nước này. Khu vực Bắc Mỹ là nước bị ảnh hưởng nhiều nhất với ước tính 111,000 ca ung thư do béo phì trong năm 2012, chiếm 23% số ca ung thư toàn cầu do thừa cân. Tại châu Âu, tỷ lệ những ca ung thư mới do thừa cân, béo phì cũng khá cao, đặc biệt là ở Đông Âu với 65,000 ca, chiếm khoảng 6,5% các ca ung thư mới trong khu vực này.

Cũng theo báo cáo, mặc dù các nước châu Á không có tỷ lệ người bị ung thư do béo phì cao như ở Bắc Mỹ hay châu Âu nhưng tình hình chung cũng cho thấy đang có xu hướng gia tăng các ca ung thư do béo phì tại đây. Chỉ riêng Trung Quốc đã có khoảng 50,000 các ca ung thư liên quan đến cân nặng và béo phì, chiếm khoảng 1,6% các ca ung thư mới ở nước này.

Bác sĩ Melina Arnold cho rằng mặc dù các nước đang phát triển ở châu Á có thể không có nhiều ca ung thư do béo phì như các nước phương Tây nhưng xu hướng mới cho thấy họ cần phải lo ngại về tình trạng này ngay từ bây giờ.

Melina Arnold: họ nên lo ngại về điều này vì gần đây chúng tôi thấy sự gia tăng nhanh chóng về BMI ở những nước đang phát triển, nhất là trong một thập kỷ qua và đang tiến gần đến với các nước phát triển, ví dụ như Mỹ chẳng hạn. Các nước đó đều đang trải qua những thay đổi nhanh chóng trong xã hội và kinh tế và chúng tôi thấy sự thay đổi trong cách sống về gần giống như cách sống của người dân ở các nước công nghiệp hóa. Các bệnh ung thư liên quan đến những thay đổi này cũng bắt đầu xuất hiện. nếu nó chưa xuất hiện ngay bây giờ thì nó cũng sẽ xuất hiện trong vòng 20 năm. Lý do là vì nếu bạn bị thừa cân hôm nay không có nghĩa là bạn sẽ bị ung thư ngay ngày mai. Luôn có một khoảng thời gian để ung thư phát triển.

Một báo cáo vào tháng 12 năm ngoái của IARC về ung thư cho thấy các ca tử vong do ung thư trên toàn thế giới trong năm 2012 đã tăng thêm 8% lên hơn 8 triệu ca. Theo các chuyên gia thì nguyên nhân chủ yếu là do sự gia tăng các ca ung thư tại nhiều khu vực trên thế giới do một số nguyên nhân như thay đổi về dân số và đặc biệt là do thay đổi cách sống dẫn đến thừa cân và béo phì. Bác sĩ David Forman, người đứng đầu phòng nghiên cứu về ung thư của IARC cho biết:

BS. David Forman: Hiển nhiên một trong các nhân tố về cách sống liên quan đến nguy cơ gia tăng ung thư là do cách ăn của nhiều người dẫn đến béo phì. Chúng ta thấy có những gia tăng ung thư liên quan đến béo phì và nó đã trở thành như một dịch bệnh khó kiềm chế.

Trong khoảng một thập kỷ qua, nước Mỹ phải đối đầu với tình trạng người bị béo phì tăng, dẫn đến nguy cơ cao các bệnh không lây nhiễm nguy hiểm như tiểu đường, ung thư và bệnh tim mạch. Thống kê mới được công bố gần đây của Cơ quan kiểm soát và phòng chống bệnh dịch Mỹ cho thấy năm 2010, có khoảng 1/3 người Mỹ bị mắc chứng béo phì. Cũng trong khoảng thời gian 2009 đến 2010, số liệu thống kê tại Mỹ cho thấy có đến gần 17% trẻ em Mỹ mắc chứng béo phì.

Tại Việt Nam, những số liệu thống kê gần đây cũng cho thấy số trẻ em mắc bệnh béo phì ngày một nhiều. Điều tra của Trung tâm Dinh dưỡng thành phố Hồ Chí Minh năm 2012 cho thấy tỷ lệ học sinh tiểu học ở thành phố bị thừa cân cao gấp 15 lần so với suy dinh dưỡng và có đến gần 8% học sinh bị béo phì.

Béo phì là do chế độ ăn uống mất cân bằng. Những người bị béo phì, thừa cân thường do ăn tỷ lệ chất bột, đường, chất béo quá cao trong khi ăn rất ít  hoặc hầu như không ăn rau quả. Chế độ ăn mất cân đối kết hợp với lười vận động đã dẫn đến tình trạng béo phì khá phổ biến hiện nay trên thế giới.

Mối liên quan giữa béo phì và ung thư

Cơ chế nào khiến người bị thừa cân, béo phì có nhiều nguy cơ bị ung thư? Bác sĩ Melina Arnold giải thích.

Melina Arnold: cơ chế chính giải thích mối liên quan giữa ung thư và béo phì phụ thuộc vào vùng bị ung thư. Ví dụ như đối với ung thư vú, chúng ta biết được một trong những nguyên nhân chính là do hormone được sản xuất bởi các tế bào mỡ và có thể dẫn đến sự phát triển của ung thư. Nhưng đó chỉ là một ví dụ mà thôi.

Theo bác sĩ Melina Arnold, ngoài ung thư vú, ung thư buồng trứng và ung thư các bộ phận khác của phụ nữ cũng có liên quan đến hormone được sản xuất bởi các tế bào mỡ.

Bác sĩ Melina Arnold cũng đưa ra ví dụ về những trường hợp bị ung thư thực quản do chứng trào ngược thực quản vốn rất phổ biến ở những người bị thừa cân và béo phì.

Báo cáo mới của IARC cũng cho thấy, những người bị thừa cân và béo phì thường có nguy cơ cao bị các bệnh ung thư như thực quản, đại tràng, thận, tụy, ung thư vú và buồng trứng.

Ngoài ra, theo báo cáo mới, tỷ lệ những ca ung thư mới do béo phì cũng cao hơn ở phụ nữ so với đàn ông, với tỷ lệ người bị ung thư do béo phì trên dân số tương ứng là 5,3% và 1,9%. Giải thích về nguyên nhân này, bác sĩ Melina Arnold cho biết.

BS. Melina Arnold: nguyên nhân bởi vì các vùng bị ung thư ở phụ nữ thường liên quan đến thừa cân, và đó cũng là những bệnh ung thư phổ biến trên thế giới hiện nay, ngoài ra là tỷ lệ phụ nữ thừa cân cao hơn nam giới vì có nhiều vùng dễ bị béo phì ở phụ nữ hơn so với đàn ông.

Thống kê trong báo cáo cho thấy ung thư đại tràng, ung thư vú chiếm gần ¾ các ca ung thư do thừa cân ở phụ nữ. Còn ở đàn ông, ung thư thận, đại trang chiếm khoảng 2/3 các ca ung thư do thừa cân.

Thay đổi cách sống để tránh ung thư

Kết quả của báo cáo mới theo các chuyên gia của IARC là một lời cảnh báo đối với mọi người nhằm giúp họ thay đổi cách sống để tránh ung thư. Báo cáo cho thấy 10% các ca ung thư vú ở giai đoạn mãn kinh vốn là loại ung thư khá phổ biến trên thế giới hiện nay, có thể được ngăn chặn nếu mọi người duy trì mức cân nặng hợp lý. Cũng theo báo cáo thì ¼ các ca ung thư do béo phì trên thế giới, tương đương với con số 118,000 trường hợp có thể được ngăn chặn nếu người dân duy trì được chỉ số BMI của cơ thể như họ đã từng có khoảng 30 năm về trước. Bác sĩ Melina Arnold nói:

BS. Melina Arnold: mục đích chính của báo cáo này là để nâng cao nhận thức không chỉ ở các cá nhân mà còn để chuyển thông tin về khoa học đến các chính phủ để họ đưa ra những chính sách nhằm giảm tỷ lệ người béo phì đang gia tăng. Chúng ta cần sự hỗ trợ trong môi trường cộng đồng vốn rất cần thiết để khiến mọi người có lựa chọn tốt hơn trong đồ ăn của mình, và có các hoạt động thể chất thường xuyên vốn là những nhân tố quan trọng nhằm cắt giảm béo phì trong dân số. … chúng tôi cũng dự đoán sẽ có sự gia tăng béo phì trong tương lai nên chúng ta cần hành động ngay bây giờ để ngăn chặn những ca ung thư mới sẽ xảy ra trong tương lai.

Phát biểu trong thông cáo báo chí sau khi kết quả của nghiên cứu được công bố, Giám đốc cơ quan IARC, bác sĩ Christopher Wild cho rằng nghiên cứu đã nhấn mạnh tầm quan trọng trong việc đã đến lúc phải có những biện pháp kiểm soát cân nặng một cách có hiệu quả để hạn chế sự gia tăng các ca ung thư do béo phì trên thế giới, và để tránh tình trạng các nước đang phát triển sẽ gặp phải những vấn đề mà các nước phát triển đang phải đối mặt hiện nay.

Tạp chí sức khỏe đời sống tuần này xin tạm dừng tại đây. Việt Hà cảm ơn quý vị đã quan tâm theo dõi. Xin quý vị chia sẻ các thông tin và những đóng góp về các vấn đề y tế, sức khỏe đến trang tạp chí sức khỏe đời sống tại email vietha@rfa.org hoặc www.facebook.com/vietharfa