Bùng nổ văn bản “trên trời” và những điều cấm "trời ơi đất hỡi"

Đăng Bởi MỘT THẾ GIỚI - 06:55 09-01-2015

Một trong số những văn bản "trên trời" bị dư luận "ném đá.

Trong suốt một thời gian dài người dân nhiều phen tá hỏa với những quy định phi thực tế như “trên trời rơi xuống”. Con số 634 (chiếm 1/6 trong 3.887 văn bản do bộ ngành, địa phương ban hành) bị “tuýt còi”, với 5 cán bộ bị “xử” vừa được công bố khiến dư luận băn khoăn. 

Câu hỏi đặt ra, không khó để thống kê những văn bản “trời ơi đất hỡi” như vậy, nhưng lại rất khó để tìm thấy một cơ quan, đơn vị hay một công chức bị xử lý nghiêm khắc dù quy định về trách nhiệm đã được nêu rõ.

Từ những “phát kiến” chết yểu

Trong một lần trả lời phỏng vấn báo giới, một chuyên gia ngành luật đã phải thốt lên: “Cứ đà này có khi người ta quy định mỗi tuần người chồng được ngủ với vợ mấy lần!”. Ai cũng biết, đây chỉ là cách nói trào phúng, thể hiện sự quan ngại sâu sắc với tốc độ “ra lò” của những văn bản “trên trời”. Thế nhưng, thẳng thắn mà nói, rất nhiều người cũng sẽ đồng cảm với nỗi lo ấy. “Chính sách trên trời, cuộc đời dưới đất” đã và đang trở thành cách gọi chua chát mà dư luận dành cho những văn bản ban hành kiểu “trời ơi đất hỡi”.

Năm 2014 cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (bộ Tư pháp), đã tiến hành kiểm tra 3.887 văn bản do bộ ngành, địa phương ban hành và phát hiện ra 634 văn bản ban hành trái căn cứ, thể thức. Trong số này, số văn bản do bộ ngành ban hành là 46 và các địa phương là 588. 

Một trong những ví dụ kinh điển cho việc ra văn bản “trên trời” là quy định “bán thịt trong vòng 8 tiếng”. Vừa mới “ra lò”. Phát kiến trên đã bị phản đối kịch liệt vì tính phi thực tế với điều kiện kinh doanh, sinh hoạt của người dân. Ai sẽ kiểm soát “tuổi” của thịt? Ai là người xử lý vi phạm nếu phát hiện thịt để quá thời gian 2 ngày? Câu hỏi trên chẳng ai trả lời được. Phát kiến “thịt 8 tiếng” đã được dư luận bình chọn là một trong những quy định gây tranh cãi nhất của năm 2012. Vậy là, “ra lò” chưa lâu, nó đã…”chết yểu”. 

Tiếp đó là quy định phạt 5 triệu đồng nếu sử dụng điện thoại ở cây xăng được phát đi hồi đầu tháng 8/2012. Dư luận “nổi sóng” không phải vì việc xử lý quá nặng mà vì họ băn khoăn liệu việc triển khai phạt sẽ như thế nào. Vì thực tế, nhân viên cây xăng là người trực tiếp phát hiện các vi phạm nhưng không có quyền xử phạt. Còn lực lượng cảnh sát phòng cháy chữa cháy, họ cũng chẳng thể có “ba đầu sáu tay”, tung quân số đến tất cả các cây xăng để “soi” và “xử’ người nghe điện thoại.

Đây chỉ là hai trong số rất nhiều văn bản, đề xuất “trời ơi đất hỡi” được ban hành trong thời gian qua. Những quy định kiểu viếng đám ma không quá 7 vòng hoa, không được để ô kính trên nắp quan tài; cấm bán bia vỉa hè, kinh doanh bia phải có nhiệt độ dưới 30°C; xử phạt hành chính đối với cá nhân, tổ chức đổ rác không đúng nơi quy định; UBND các cấp có nhiệm vụ bắt giữ chó mèo chạy rông... đã trở nên không hiếm trong “rừng luật” hiện nay.

Theo TS. Lê Hồng Sơn, Cục trưởng cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (bộ Tư pháp), năm 2014 cơ quan này đã tiến hành kiểm tra 3.887 văn bản do bộ ngành, địa phương ban hành và phát hiện ra 634 văn bản ban hành trái căn cứ, thể thức. Trong số này, số văn bản do bộ ngành ban hành là 46 và các địa phương là 588. Cũng trong năm 2014, có 5 cán bộ ở các bộ ngành bị kỷ luật, điều chuyển công tác khác do xây dựng văn bản quy phạm pháp luật có nội dung trái thẩm quyền, quy định “trên trời” không phù hợp với thực tế, gây bức xúc dư luận.

Tất nhiên, khi những văn bản mà vừa phát đi đã bị dư luận “ném đá” tự nó sẽ hết “đất sống”, thế nhưng, điều dư luận băn khoăn, tại sao mật độ của nó lại dày như vậy? Với chỉ 5 cán bộ bị xử lý, điều chuyển công tác, liệu có quá ít? Vẫn biết, việc xử lý trên là tiền lệ tốt nhưng nếu cứ ra đề xuất, văn bản trên trời” rồi ung dung tại vị hoặc bị xử lý bằng cách điều chuyển sang vị trí khác thì khác gì “ném đá ao bèo”?

Văn bản trong “phòng lạnh” sẽ... thành vô cảm?

Khi được PV tham vấn về câu chuyên xử lý cán bộ ban hành văn bản “trên trời”, ông Đỗ Văn Ân - nguyên Trưởng ban Cơ yếu Chính phủ đã phải thốt lên: “Thật không thể tin nổi có trên 600 văn bản ban hành trái căn cứ, thể thức. Như vậy, trung bình một ngày gần 2 văn bản ban hành sai”. 

Theo ông Ân, điều này cho thấy năng lực, trình độ của không ít cán bộ, người làm luật rất yếu kém. Những văn bản phi thực tế, khiến dư luận bức xúc này là sản phẩm của những người làm luật ngồi “trên trời”, ngồi trong phòng lạnh. Mà ngồi phòng lạnh thì làm sao gần dân, sát dân. 

“Những “sản phẩm” đó đương nhiên sẽ rất “lạnh lẽo”, thiếu hơi thở của cuộc sống và hậu quả là những tổn thất nghiêm trọng mà người dân phải gánh chịu. Nếu không kịp thời ngăn chặn tình trạng này thì văn bản trái pháp luật sẽ ngày càng nhiều, người dân sẽ xem thường tính nghiêm minh của luật pháp. Điều này sẽ làm kìm hãm sự phát triển của đất nước”, ông Ân lo ngại.

Ông Đỗ Văn Ân

Theo quan điểm của nguyên Trưởng ban Cơ yếu Chính phủ, số văn bản trái luật trong năm vừa qua là quá lớn nên việc “hồi tố” để xử lý trách nhiệm những văn bản này là cần thiết bởi nó gây thiệt hại cho người dân, sai đến đâu phải dứt điểm sửa đến đó. Việc hồi tố các văn bản này có thể khó khăn, nhưng nếu quyết tâm bảo vệ đến cùng quyền lợi, lợi ích của nhân dân vẫn có thể làm được. 

Ông Ân nhấn mạnh: “Phải rà soát tất cả những văn bản gây hậu quả nghiêm trọng, cần thiết phải bồi thường, xin lỗi thì phải làm, và nếu cần phải quy trách nhiệm cụ thể cho từng cá nhân, tổ chức gây ra. Việc xử lý kỷ luật, điều chuyển công tác 5 cán bộ do xây dựng văn bản có quy định thiếu thực tế vẫn còn quá nhẹ so với số văn bản trái luật năm vừa qua. Đã đến lúc phải đưa vào luật những quy định xử lý thật nghiêm minh đối với những người làm luật xa vời thực tế, không đặt lợi ích người dân lên trên hết. Trong trường hợp gây ra hậu quả nghiêm trọng có thể sa thải, quy trách nhiệm hình sự”.

Trong khi đó, cũng trao đổi vói PV, ĐBQH Nguyễn Bá Thuyền, nguyên Viện trưởng Viện KSND tỉnh Lâm Đồng cho biết, nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng xuất hiện những văn bản trái luật, trái thẩm quyền, thiếu thực tế do trình độ của người xây dựng. Qua những văn bản “trên trời” như vậy phản ánh sự xa rời thực tế, không sát cơ sở, không sát dân. Và người dân hoàn toàn có thể nghi ngờ những văn bản vi phạm pháp luật đó được ban hành để phục vụ lợi ích nhóm, Lợi ích ngành nhằm cản trở đến quyền lợi, lợi ích của người dân.

Trong cuộc trao đổi với PV, nguyên Viện trưởng Viện KSND tỉnh Lâm Đồng đã thẳng thắn khi cho rằng, đối với những cán bộ không đáp ứng được ý chí, nguyện vọng của nhân dân có thể cho nghỉ việc, chứ không nên để họ vẫn ngồi giữ ghế. 

Theo ông Thuyền, để làm được điều này thì Luật Công chức, cán bộ cần sửa đổi theo hướng điều kiện như thế nào cán bộ, công chức mắc sai sẽ bị sa thải, như thế mới nâng cao được tránh nhiệm của cán bộ. 

Một văn bản ban hành ra mà trái pháp luật sẽ gây hậu quả rất nghiêm trọng, cả đất nước, nhân dân phải chịu hậu quả do cá nhân, một nhóm người gây ra. Bởi vậy, cần phải xử lý thật nghiêm, và cần thiết phải bồi thường, xin lỗi nếu người xây dựng, ban hành văn bản gây thiệt hại, tổn thất cho cá nhân, xã hội.

Người dân có thể khởi kiện cả văn bản “trên trời”!?

Theo ĐBQH Nguyen Bá Thuyền, ở một số nước, người ta cho phép người dân kiện cả văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước nếu ban hành trái căn cứ, những quy định “trên trời”. Còn ở nước ta, văn bản do các bộ, ngành, địa phương ban hành sai gây thiệt hại, tổn thất cho dân vẫn không được khởi kiện.
 “Thế nên, chúng ta cũng nên thay đổi để người dân được phép khởi kiện đối với những văn bản “trên trời”, thiếu thực tế, văn bản vi phạm pháp luật của Nhà nước. Bởi không cho người dân khởi kiện, sẽ không tránh khỏi làm trái luật. Người dân có thể khởi kiện những quyết định trái quy định pháp luật ”, ông Thuyền nhấn mạnh.

Theo Vũ Phương - Ngân Giang - Anh Văn

(Đời sống & Pháp luật)