Tết của những người bán hàng rong

Nhóm phóng viên tường trình từ VN 

Theo RFA-2016-01-21   

Bán trái cây trên đường phố Hà Nội RFA

Bị lấy đi phần đất sống

Không khí và thanh âm tháng chạp như thúc giục đôi chân của bất kỳ ai sống xa quê muốn thu xếp thật nhanh hành lý để lên đường về nhà. Bởi dù không nói ra, nhưng với người Việt, Tết là một cuộc đại đoàn tụ gia đình, điều đó như một mẫu số chung của xã hội. Với những người bán trái cây dạo, bán hàng rong trên đường phố Hà Nội, tháng Chạp này là một tháng khó khăn bởi đại hội đảng lần thứ 12 đã lấy đi mất phần đất sống của họ. Và đại hội 12 đã lấy phần đất sống của người bán trái cây như thế nào?

Chị Ngãi, người bán trái cây dạo gốc Nghệ An, chia sẻ về những khó khăn của chị trước thềm đại hội 12: “Ở ngoài bắc này thì theo tục lệ, mọi năm thì có tổ chức chứ bây giờ tình hình khó khăn như vậy chắc không chuẩn bị Tết gì đâu. Buôn bán quần áo thì trời nắng quá nên khô ng tiêu thụ đuộc, còn hàng hóa thì quá ế ẩm. Năm nay buôn bán không ra chi bởi vì bán hàng ế ẩm, không có tiêu thụ được hàng nên khó để mà ăn Tết…”

Theo chị Ngãi, thời gian chuẩn bị đại hội lần thứ 12 của đảng Cộng sản Việt Nam tương đối dài và hết sức nghiêm cẩn, công phu. Và chính bởi sự nghiêm cẩn, công phu này đã lấy mất một phần không nhỏ đất sống của những người bán hàng dạo, hoa dạo và trái cây dạo như chị. Vì trong những ngày này, các con đường ở trung tâm thành phối Hà Nội đều có công an, dân phòng và quân đội đứng canh gác. Hầu như không chỗ nào là không có an ninh.

Và một khi an ninh đông đúc như vậy, những con đường quen thuộc của một người bán trái cây như chị Ngãi bỗng trở nên xa lạ và nguy hiểm. Nếu dắt xe trái cây hay gánh trái cây qua đây có thể bị bắt, bị tịch thu gánh hàng. May mắn một chút thì người ta nhắc nhỡ để đi tránh. Thường thì được nhắc nhỡ đừng vào khu vực cấm. Nhưng cái chỗ gọi là khu vực cấm ấy lại chính là nơi kiếm sống của rất nhiều người thuộc tầng lớp nghèo khổ, sống tạm bợ, trú ngụ qua ngày của thành phố Hà Nội.

Và chỉ cần bị cấm liên tục vài ngày thì hầu hết những người bán hàng rong, hàng dạo sẽ thất thu, giấc mơ về quê ăn Tết nghe càng lúc càng xa dần. Chị Ngãi nói rằng chỉ còn vài ngày nữa là đại hội 12 của đảng Cộng sản Việt Nam khai mạc. Chị chỉ cầu mong đại hội này đến thật nhanh và kết thúc thật nhanh để chị còn có chỗ mà bán trái cây.

Trong suốt hai lần hội nghị gồm hội nghị 13, hội nghị 14 và nhiều lần duyệt binh bảo vệ đại hội, gánh xe trái cây của chị Ngãi bị thối hoàn toàn, phải mang đi đi đổ. Tính ra, chị lỗ gần hai triệu đồng. Một triệu đồng đối với người nghèo như chị Ngãi là vô cùng lớn, trong khi đó hai triệu đổ đi vì chờ đại hội, chờ duyệt bình là một nỗi mất mát to lớn của người nghèo.

Bán các loại rau, củ quả để sống qua ngày. RFA PHOTO.

Chị Ngãi chia sẻ thêm là chỉ có một cách duy nhất là để thối trái cây chứ không thể bán được vì khu vực duyệt binh và những khu vực cấm là nơi sinh hoạt, kiếm cơm của rất nhiều người bán hàng rong, bán trái cây dạo. Một khi bị cấm ở đây họ sẽ bủa ra các hướng khác để bán. Và cũng rất dễ có những đụng chạm chẳng đặng đừng giữa những người trôi giạt với những người vốn đã thành thổ địa trên địa bàn họ đã bán bấy lâu nay.

Theo chị Ngãi, có thể Tết năm nay chị không về quê đón Tết, chị sẽ tranh thủ đi rửa chén bát thuê trong những ngày đầu năm để kiếm thêm một ít tiền ra Giêng gửi về cho các con ăn học. Nhưng chị cũng lấy làm lo lắng không biết Tết này có bao nhiều người bán dạo, bán hàng rong sẽ quyết định ở lại thành phố bởi họ đã thất thu trong đại hội 12 này. Chỉ tiếc là đại hội diễn ra trong những ngày cận Tết quá, điều này làm ảnh hưởng không nhỏ đến những người bán hàng rong, trái cây dạo. Và sẽ không ít người chọn ở lại làm suốt mùa Tết để bù vào khoản thu nhập bị mất trong thời gian đại hội 12.

Vật giá leo thang và đồng tiền nhỏ lại

Một người tên Hạ, người gốc Thanh Hóa, bán bánh pía ở Hà Nội được trên mười năm nay, chia sẻ: “Mùa này ăn Tết cũng bình thường vậy thôi chứ không có gì khởi sắc. Dân tình cũng nghèo khổ. Ngày xưa có khá hơn, bây giờ khó khăn quá, công ty cũng không ra chi, toàn dân quê lên đây buôn bán kiếm cơm nên chắc là Tết khó khăn. Chủ yếu là tới chúc nhau bà ngày tết vậy thôi chứ cũng chẳng có hội hè gì đâu!”

Theo chị Hạ, chị đã bán bánh pía qua hai mùa đại hội đảng Cộng sản Việt Nam. Và mùa đại hội này khá khó khăn, vất vả đối với chị. So với mùa đại hội đảng 11 năm 2011, đại hội lần này quá căng thẳng và gây tổn thất cho người lao động kiếm sống như chị không ít. Lần đại hội năm 2011, chị chỉ nghỉ bán hàng trong vòng một tuần đại hội, nói là nghỉ nhưng thực tế là chuyển địa điểm bán.

Còn mùa đại hội này, chị phải nghỉ trong vòng ngót nghét một tháng. Bởi vì người bán bánh pía rong bây giờ cũng nhiều hơn trước, mỗi người một khu vực để bán, dù không nói với nhau nhưng ai cũng tự hiểu và tự mặc định khu vực khách hàng quen của mình. Bây giờ, người ta cấm đường, cấm buôn bán rong, cấm khiếu kiện tập thể… Chị buộc phải nghỉ để tránh tình trạng bị tịch thu xe bánh pía và có lẽ sang tháng sau mới bán thoải mái trở lại được.

Với người lao động kiếm sống hằng ngày bằng buôn bán, chỉ cần nghỉ vài ngày là đã khó khăn, bây giờ thời gian nghỉ kéo dài cả tháng, vừa tốn tiền thuê trọ lại vừa tốn tiền ăn. Chị quyết định sẽ về quê ăn Tết sớm với gia đình, sau khi đại hội 12 bế mạc thì chị sẽ lên thành phố bán dạo bánh pía trở lại.

Chị Hạ chia sẻ thêm là hiện tại, mối bận tâm lớn nhất của chị vẫn là mọi thứ đều tăng giá rất nhanh, người thất nghiệp ngày càng nhiều và khả năng mua từ quà vặt đến nhu yếu phẩm của người dân có vẻ thấp đi. Không biết ra Giêng chị có thể trụ nổi với thành phố này được nữa hay không. Khi một cái bánh pía vẫn giữ nguyên giá cũ mà mọi thứ nguyên liệu đều tăng. Và đồng lãi vẫn mỗi ngày một ít đi mà thời giá lại tăng dần về phía Tết.

Như vậy, một cái Tết buồn đang đứng chờ trước cửa nhà của những người lao động nghèo chứ không riêng gì gia đình chị Hạ. Như để kết thúc câu chuyện, chị Hạ đưa ra kết luận rằng người lao động nghèo tuy không quan tâm chính trị nhưng lại bị tác động bởi chính trị nhiều nhất. Ví dụ như đại hội 12 lần này, nếu không có duyệt binh, không có kéo dài thời gian bầu bán gì đó thì thu nhập Tết của người bán hàng rong sẽ khá hơn, cái Tết sẽ ấm áp hơn!

Nhóm phóng viên tường trình từ Việt Nam.

http://www.rfa.org/vietnamese/reportfromvn/street-vendors-and-tet-01212016152208.html/TTVN012116.mp3