Tàu đổ bộ Changbaishan (Trường Bạch Sơn) của hải quân Trung quốc bắt đạn thật trong cuộc tập trận gần đây trên Biển Đông. (Hình: Navy.81)
Đó là khuyến cáo của ông Carl Thayer, Giáo sư Học viện Quốc phòng Úc tại hội thảo về “Tranh chấp biển Đông dưới góc nhìn dân sự”, do Việt Nam tổ chức tại Sài Gòn hồi cuối tuần qua, với sự tham gia của 50 học giả ở nhiều quốc gia khác nhau.
Theo ông Thayer việc ASEAN chỉ quan tâm đến đàm phán với Trung Quốc về COC trên biển Đông, không chú ý tới tự soạn COC trên biển Đông, bởi sợ Trung Quốc bác bỏ dự thảo tự soạn là một sai lầm.
Trên thực tế, ASEAN đã lặng lẽ bác dự thảo COC trên biển Đông do Indonesia soạn và hướng sự quan tâm vào quan điểm của Trung Quốc nên ASEAN bị tách thành hai nhóm: Nhóm có tranh chấp và nhóm không có tranh chấp với Trung Quốc.
Ông Thayer nhấn mạnh, điều đó khiến ASEAN khó đạt được một lập trường chung trong khi Trung Quốc có thể lợi dụng khác biệt trong ASEAN để kéo dài các cuộc đàm phán, có thêm thời gian để củng cố sự hiện diện và kiểm soát đối với các vùng biển và thực thể ở biển Đông.
Vị giáo sư người Úc cho rằng, diễn biến tranh chấp giữa Trung Quốc với Philippines tại bãi Second Thomas và tranh chấp giữa Trung Quốc với Việt Nam trong vụ giàn khoan 981 cho thấy, Trung Quốc muốn tình trạng thực tế thay đổi đến mức ASEAN không thể làm gì được nữa trước khi đạt được thỏa thuận về COC trên biển Đông.
Do vậy, ASEAN cần phải tìm kiếm sự đồng thuận về dự thảo COC trên biển Đông để xác lập lập trường thống nhất trong các cuộc đàm phán với Trung Quốc. Ông Thayer khuyến cáo, ASEAN nên chỉnh sửa và cập nhật dự thảo COC trên biển Đông của Indonesia thành bản thảo cuối cùng để Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN phê chuẩn, phát hành nhằm tìm kiếm sự ủng hộ quốc tế.
Ông Thayer đề nghị ASEAN nên nhìn xa hơn, xem COC là bộ quy tắc ứng xử cho những vấn đề chung trên biển của khu vực Đông Nam Á chứ không đơn thuần chỉ là COC cho biển Đông. Điều này sẽ giúp củng cố tư cách pháp lý của ASEAN và tăng cường khả năng đối phó với các cường quốc bên ngoài.
Cũng cần nhắc lại là năm 1996, ASEAN đã từng đề cập đến việc xây dựng COC trên biển Đông nhưng bất thành. Do các tranh chấp trên biển Đông càng ngày càng gay gắt, năm 2002, ASEAN và Trung Quốc đã ký Tuyên bố về cách ứng xử của các bên trên biển Đông (DOC).
Tuy nhiên DOC không giúp giảm bớt căng thẳng trên biển Đông vì phạm vi áp dụng thiếu rõ ràng và các quy định thì thiếu cụ thể. Chưa kể DOC không có giá trị ràng buộc về mặt pháp lý. Đến năm 2011, ASEAN và Trung Quốc tiếp tục thông qua Bản Quy tắc hướng dẫn DOC nhưng văn kiện này cũng không khắc phục được hết những hạn chế của DOC.
Người ta hy vọng nếu ASEAN có thể thông qua một COC cùng với Trung Quốc, các tranh chấp trên biển Đông có thể được phân xử bởi một cơ quan tài phán quốc tế. Tuy nhiên cho đến nay, Trung Quốc chưa bao giờ tỏ ra đồng tình với giải pháp này và tìm nhiều cách để tạo bất đồng giữa các quốc gia trong khối ASEAN khi họ bàn luận về COC.
Khó khăn trong đàm phán giữa ASEAN và Trung Quốc là điều được xem như tất nhiên. Tháng 8 năm ngoái, ông James R. Holmes, giáo sư về chiến lược của Học viện Hải quân Hoa Kỳ, từng cảnh báo, tìm cách thuyết phục Trung Quốc chấp thuận COC mà không dứt khoát trong việc giải quyết các mâu thuẫn hiện tại, chưa chắc đã là giải pháp tốt nhất cho ASEAN trong tương lai.
Theo ông Holmes, ASEAN nên cẩn trọng và mạnh mẽ khước từ COC với Trung Quốc, nếu trong đó, Trung Quốc không chấp nhận từ bỏ những đòi hỏi vô lối về chủ quyền ở biển Đông.
Theo hướng này thì ASEAN cần đạt được một văn kiện mà trong đó, Trung Quốc chấp nhận rút khỏi những nơi thuộc vùng đặc quyền kinh tế của các quốc gia ASEAN mà họ từng xâm phạm. Chấp nhận ngưng ngăn cản hoạt động của hải quân các nước trong khu vực đường chin đoạn mà Trung Quốc tự vạch ra, cũng như chấp nhận rằng, bất kỳ COC nào ở biển Đông cũng phải tuân thủ Công ước về Luật Biển.
Ông Holmes nhận định, ưng thuận một COC với Trung Quốc mà thiếu cân nhắc các yếu tố vừa kể sẽ đồng nghĩa với việc phải chấp nhận thực trạng hiện nay. Trong đó bao gồm cả việc Trung Quốc đã chiếm giữ các khu vực nằm sâu trong vùng đặc quyền kinh tế của nhiều quốc gia ASEAN.
Vị giáo sư về chiến lược của Học viện Hải quân Hoa Kỳ khuyến cáo, nếu ASEAN chấp nhận một COC với Trung Quốc mà thiếu các điều kiện như ông đề nghị thì COC đó sẽ giúp Trung Quốc có thể giữ được những gì họ đã thâu tóm trong thời gian vừa qua. Ông Holmes nhấn mạnh, ASEAN sẽ phải trả giá đắt nếu thiếu tỉnh táo và cương quyết trong quá trình đạt được một COC với Trung Quốc.
Việc soạn thảo Bộ Quy tắc Ứng xử biển Đông (COC) không có giới hạn về thời gian nên chưa rõ lúc nào ASEAN mới hoàn tất văn kiện này. (G.Đ)
07-28-2014 2:46:29 PM
Theo Người Việt
No comments:
Post a Comment