Góp ý với các nhà báo: Giảm thiểu tối đa

 Nguyễn Thông-27-11-2023

Hiện trên mặt báo quốc doanh, người đọc thường xuyên nhai phải cục sạn “giảm thiểu tối đa”. Mà không chỉ nhà báo (phóng viên, biên tập viên) dùng sai, ngay cả nhiều ông bà lãnh đạo, làm tới chức bộ trưởng, phó thủ tướng, thủ tướng, ủy viên trung ương cũng cứ “giảm thiểu tối đa”. Họ nói, họ viết như mê ngủ, hoàn toàn không hiểu nghĩa của cụm từ này. Càng dịp cuối năm, sơ kết, tổng kết nhiều, càng nhan nhản “giảm thiểu tối đa”.

Trong cụm từ “giảm thiểu tối đa” ta thấy toàn từ Hán Việt. Trong đó, “tối” nghĩa là hết sức, hết mức, nhất, để chỉ sự cao nhất, nhiều nhất, đỉnh; ví dụ: tối ưu (tốt nhất), tối mật (bí mật nhất), quy chế tối huệ quốc (quy chế cho nước được nhiều ưu đãi nhất).

“Đa” là nhiều, lắm; tối đa là nhiều nhất, nhiều hết mức; ví dụ: Đa mưu là lắm mưu, đa dục là nhiều ham muốn, ham muốn hết mức. Văn cổ có câu “quý hồ tinh, bất quý hồ đa”, tức là chỉ cần tinh chất mà không cần nhiều, thà ít mà chất lượng cao, còn hơn nhiều mà thấp (trong tiếng Việt, “quý hồ” nghĩa là miễn sao, chỉ cần); hoặc truyện dân gian có câu “đa mao thiểu nhục, tắc phù” nghĩa là nhiều lông ít thịt thì nổi (trong truyện, câu này để chỉ con vịt. Nghe anh thư sinh nói vậy, anh ít chữ mới vặn, thế cái thuyền kia thì lông đâu, thịt đâu mà nó vẫn nổi).

Đối lập với đa là thiểu. “Thiểu” nghĩa là ít. Ví dụ: Thiểu số là số ít; dân tộc thiểu số tức là dân tộc có ít người (so với người Kinh); thiểu năng là khả năng, năng lực, cái sức làm bị hạn chế; tối thiểu là ít nhất.

Theo cái cách dùng từ của các nhà báo và mấy vị lãnh đạo kia, ý họ muốn nói “giảm thiểu tối đa” là hạ xuống, giảm xuống còn ít nhất.

Khổ nỗi, không ai lại trái khoáy cưỡng ép, gán ghép “thiểu” với “đa” vào nhau như vậy. Đã “thiểu” lại còn “đa”, nghe như chọc vào lỗ tai. Đã ít chữ, hiểu không hết, thì tại sao không diễn đạt đơn giản, chẳng hạn “giảm tối đa”, “giảm nhiều nhất”, “giảm xuống mức thấp nhất”.