Xuân Nam, RFA-2019-04-06
TPHCM ngập sau cơn bão số 9 ngày 25/11/2018-Courtesy: vov.vn
Ngày 2/4/2019, truyền thông trong nước dẫn lời ông Nguyễn Hoàng Anh Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Chống ngập TPHCM, cho biết trong năm 2019, thành phố sẽ tiếp tục đầu tư 4.900 tỷ đồng cho các công trình chống ngập.
Ông Dũng cũng cho biết, tính đến 2020, tổng vốn đầu tư mà TP đã và sẽ dành cho chống ngập lên đến 93.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 4 tỷ đô la Mỹ
Đầu tư nhiều như thế, nhưng hiệu quả thực tế ra sao?
Trao đổi với đài RFA, Tiến sĩ Hồ Long Phi – nguyên Giám đốc Trung tâm quản lý nước - Biến đổi khí hậu thuộc ĐH Quốc gia TPHCM nhận định rằng công tác chống ngập ở TP hiện đi sau Bangkok, Thái Lan khoảng hai đến ba chục năm.
“Quốc gia nào cũng vậy. Đầu tiên phải đi vào xây dựng các công trình truyền thống, không ngoại lệ. Bangkok họ hoàn thiện cách đây 20 năm rồi, 1995 -2000 là họ gần như xong hết. Tokyo chẳng hạn, họ đã xong cách đây 50, 70 năm rồi và bây giờ họ đang ở các bước bổ sung. Còn mình (TPHCM-PV) thì hiện nay chưa xong bước căn bản. “
Ông Phi nhận định, để chống ngập, các nước thường xây dựng các công trình cứng hay còn gọi là công trình truyền thống, như: cống thoát nước, cống ngăn triều…, giúp giải quyết khoảng 90% tình trạng ngập; 10% còn lại giải quyết bằng các giải pháp phi truyền thống, bao gồm các công cụ về chính sách, về thể chế, về xã hội, cùng các công trình thích nghi với môi trường như hồ điều tiết nước, dải phân cách thấp, v.v…
Năm 2001 khi mà qui hoạch tổng thể hệ thống thoát nước ra đời, quyết định 752, đề ra thành phố cần 6000 km đường cống, nhưng TP hiện nay mới có hơn 50 khối lượng đó thôi. Cho nên khối lượng thoát nước vẫn còn thiếu nhiều lắm. - Kỹ sư Nguyễn Anh Tuấn
Theo Kỹ sư Nguyễn Anh Tuấn, nguyên cán bộ Cục quản lý công trình thủy lợi thuộc Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, hiện là chuyên gia tư vấn cho Trung tâm chống ngập TP.HCM, nhận định chống ngập và thoát nước phải đi song hành với nhau.
“Đứng về mặt kỹ thuật, TPHCM có 75% diện tích ở dưới cái cao trình 1,7m-đấy là cái cao trình mực nước lớn nhất ở TP hiện nay thế cho nên chịu tác động của triều, thì phải có công trình chống ngập, tức là đê bao.”
“Nhưng đê bao không thì cũng không giải quyết được vấn đề vừa chống ngập vừa thoát nước nữa. Thoát nước ở vùng trũng, mà đã bao đê, thì phải bằng bơm thôi. Hiện nay, cái làm của TP cũng chưa đồng bộ lắm. Nghĩa là bất kỳ chỗ nào đã đê bao thì phải có bơm, nhưng hiện nay bơm chưa đi song hành với đê bao. Vậy cho nên, khi mưa xuống mà triều dâng cao thì không bơm nước ra thì không thoát được nước, như vậy là ngập”
Nhưng cho dù có bơm nước ra đường ống chính thì lại gặp khó do hạn chế về năng lực thoát nước đô thị. Kỹ sư Nguyễn Anh Tuấn cho biết:
“Năm 2001 khi mà qui hoạch tổng thể hệ thống thoát nước ra đời, quyết định 752, đề ra thành phố cần 6000 km đường cống, nhưng TP hiện nay mới có hơn 50 khối lượng đó thôi. Cho nên khối lượng thoát nước vẫn còn thiếu nhiều lắm.”
Theo tính toán của Tiến sĩ Hồ Long Phi, để hoàn thiện hệ thống chống ngập cho diện tích của TPHCM hiện vào khoảng 750km2, thì cần gấp đôi con số dự trù 4 tỷ của TP, tức khoảng 8 tỷ đô la Mỹ. Theo TS. Phi, con số này được tính toán dựa trên tốc độ đô thị hoá của TP và những chi phí gia tăng trong đền bù, giải toả mặt bằng.
Tuy nhiên, với tốc độ giải ngân và đầu tư 15 năm qua chỉ vào khoảng 4 tỷ, trong đó vốn ODA đối ứng của Nhật là 2 tỷ đô la Mỹ, thì con đường trước còn mắt khá xa
“Tôi nghĩ 10-15 năm nữa mới giải ngân hết con số 4 tỷ đô la còn lại. Và con số này (4.900 tỷ đầu tư chống ngập trong 2019-PV) cũng nằm trong lộ trình đó. Điều đó không có nghĩa là hệ thống chống ngập trong thời gian vừa qua không có tác dụng, chưa có tác dụng đầy đủ, vì nhiều lý do.”
Lý do mà ông nêu ra là do thiết kế ban đầu dùng những thông số đầu vào hơi nhỏ so với tốc độ biến đổi khí hậu, thành ra nhanh chóng bị lạc hậu, làm cho hệ thống chỉ phát huy hiệu quả khoảng 60%. Tiếp đó, do người dân xả rác, làm cho năng lực thoát nước của cống hạn chế. Và nguyên nhân cuối cùng là tiến độ thi công quá chậm.
“Rồi những vướng mắc nảy sinh trong quá trình thực hiện, dẫn đến một công trình từ khi dự kiến cho đến khi kết thúc thường là 5 năm. Thì đó là lý do mà tình trạng ngập ở TPHCM kéo dài dai dẳng như vậy.”
Cái trở ngại lớn nhất là trở ngại về tài chính. Chống ngập hiện nay không phải là một công trình đem ra để đấu thầu được, bởi vì nó còn bao cấp - Ts. Hồ Long Phi
Khi được hỏi, trở ngại lớn nhất của TPHCM trong việc chống ngập có phải nằm ở các giải pháp kỹ thuật hay không? TS. Hồ Long Phi khẳng định không phải như vậy:
“Giải pháp kỹ thuật khá rõ. Cái trở ngại lớn nhất là trở ngại về tài chính. Chống ngập hiện nay không phải là một công trình đem ra để đấu thầu được, bởi vì nó còn bao cấp.”
“Dân chúng chỉ đóng một phần tượng trưng rất là nhỏ, so với chi phí thực sự của việc đầu tư và hoạt động của các công trình đó. Mà bao cấp thì nhà thầu không hứng thú, không thấy có cách nào để thu tiền hết, thì họ không bỏ tiền ra. Đó là cái nhược điểm lớn nhất hiện nay tại sao các công trình chống ngập nó thiếu bền vững về tài chính. “
Tiến sĩ Phi cũng nói thêm rằng, trở ngại thứ hai liên quan đến thể chế.
“Có nghĩa là cách chúng ta quản lý đầu tư xây dựng hiện nay bị cắt vụn ra chứ không thống nhất thành một cái mảng thành ra nó dẫn đến cái chuyện là bên này đá bên kia. Ví dụ bên qui hoạch đô thị thì ít quan tâm đến chuyện chống ngập phải làm thế nào, họ chỉ biết làm những công trình theo ý của họ, làm sao lợi nhuận cao nhất thôi, rồi sau đó hậu quả sẽ có người khác lo.”
“Nó chia cắt như vậy đó, thành ra cuối cùng, giống như chúng ta đang có một cuộc đuổi bắt. Trong đó, những người chạy trước luôn luôn là các thành phần khác của chính quyền, của nhà nước còn chống ngập luôn luôn là người đi sau nhận điều tiếng, giải quyết hậu quả thôi. Hạn chế về mặt thể chế khiến chúng ta vẫn còn loay hoay và hiệu quả chống ngập giảm đi rất là nhiều.”
Tiến sĩ Hồ Long Phi cũng cho rằng không thể có chuyện hoàn hoàn chống ngập 100% vì năng lực thiết kế của các công trình cứng là hữu hạn, trong khi biến đổi thiên nhiên là vô hạn. Theo thiết kế chỉ giải quyết được 90%.
“Những đô thị đã hoàn thiện từ lâu rồi, mà bây giờ vẫn ngập, họ vẫn làm những cái bổ sung. Ví dụ như ở Tokyo, họ bổ sung hàng chục triệu m3 các hồ điều tiết ngầm để giải quyết hệ thống hiện có. “
No comments:
Post a Comment