Một số ngụy biện bao che

 Nguyễn Đình Cống-4-11-2023

Đó là những ngụy biện nhằm bao che cho những người chịu trách nhiệm chính trong việc làm suy thoái nền giáo dục (GD). Các ngụy biện này được dùng trong bài của GS Lê văn Canh, đăng trên báo VietNamNet ngày 1-11-2023 dưới nhan đề “Những nghịch lý giáo dục trong nền kinh tế thị trường”. Ngụy biện theo kiểu “Lập lờ đánh lẫn”.

GS Canh có lẽ muốn xuất phát từ ý nghĩ tốt là tìm cách giải thích và xoa dịu nghịch lý trong GD, nhằm chấn hưng nó, nhưng chắc vì sợ đụng chạm quyền lực mà né tránh điều lo sợ. Làm như vậy thì lợi bất cập hại, liệu có ai nghe theo hay không, hay lại tự làm tổn thất thanh danh.

Thứ nhất là đánh tráo khái niệm. Kinh tế thị trường (KTTT) và KTTT định hướng XHCN là hai khái niệm không thể lẫn lộn. Lãnh đạo Việt Nam vận động nhiều quốc gia công nhận mình là nước có nền KTTT, nhưng chưa thấy nước nào công nhận vì họ không thấy nền KTTT đúng nghĩa ở Việt Nam mà chỉ thấy một quái thai có đuôi định hướng XHCN.

Trong một nền KTTT đúng nghĩa không hề có “nghich lý giáo dục” nào hết. Điều này không cần chứng minh bằng lý luận dài dòng mà hãy nhìn vào những nước có nền KTTT mà các gia đình Việt Nam đua nhau đổ tiền vào cho con cái họ đến đó du học để “tị nạn giáo dục”. Những đại gia cho con đi du học là chuyện thường, những gia đình chỉ tạm đủ ăn mà cố để cho con đi học ở nước ngoài thì đó hẳn là tị nạn giáo dục.

Ở Việt Nam hiện nay có nghịch lý về GD rất nhiều, rất lớn, làm cho GD đi chệch hướng, xa rời bản chất của một nền GD tiến bộ. Đó là tính nhân bản và khai phóng. Nghịch lý GD do nguyên nhân khác gây ra chứ không phải do KTTT.

Từ đánh tráo khái niệm chuyển thành lập lờ đánh lẫn nguyên nhân và trách nhiệm trong việc làm suy thoái GD. Trong bài viết trên, GS Canh đưa ra quan hệ giữa hai bên A-B để xem xét. Bên A là ngành giáo dục, tuy có một số yếu kém, nhưng đã có đóng góp cho sự phát triển của đất nước với những cố gắng của đội ngũ giáo viên và đóng góp của những cựu học snh. Bên B là dư luận của xã hội mà đại diện là những người phản biện, thường chỉ vạch ra những mặt yếu kém của GD.

Thế rồi GS đưa ra mệnh đề đặt ở đầu bài: “Nếu dư luận xã hội chỉ tập trung vào những yếu kém mà không thấy những cố gắng của ngành giáo dục thì nhà trường, gia đình và xã hội ngày càng xa nhau, tạo ra hiệu ứng tâm lý thiếu tin cậy lẫn nhau”.

Mệnh đề trên ẩn chứa một số ngụy biện. Thứ nhất là, có một số giáo viên tận tâm với giáo dục và có một số học sinh trở thành các chuyên gia xuất sắc, có đóng góp cho xã hội, nhưng họ không phải là sản phẩm chính của nền giáo dục công lập của Việt Nam hiện nay; mà phẩm chất, tài năng của họ đã được hình thành từ những hạt giống tinh thần của “tiên thiên”, là những thứ đã hình thành từ trong bào thai trước khi sinh.

Thứ hai là lập lờ, chỉ mới thấy thầy và trò trong GD mà chưa thấy vai trò của lãnh đạo. Những yếu kém trong GD chủ yếu do lãnh đạo tạo ra mà cả thầy và trò là nạn nhân.

Thứ ba là bỏ sót, nghịch lý trong GD cũng không phải chỉ do lãnh đạo của ngành chịu trách nhiệm vì GD của Việt Nam phải phục vụ chính trị, phải đặt dưới sự khống chế của Tuyên giáo đảng.

Ngụy biện còn thể hiện rải rác trong bài. Chẳn hạn như, GS cho rằng “Trong cuộc cạnh tranh các trường công lập đang rơi vào thế yếu” vì lương thấp. Đúng là thế yếu nhưng do lãnh đạo tạo ra chứ không phải do “Trời sinh ra thế”. Đây là ngụy biên kiểu “đổ vấy”. Cái thế yếu nhất của các trường công lập là bị khống chế, mất tự do trên nhiều mặt.

Gs Canh viết tiếp: “Những vấn đề của giáo dục là hệ quả của sự tương tác giữa nhiều yếu tố, trong đó các yếu tố kinh tế và văn hoá – xã hội có ảnh hưởng lớn và không thể giải quyết chỉ bằng sự nỗ lực của ngành giáo dục mặc dù ngành giáo dục giữ vai trò chủ đạo. Giáo dục Việt Nam hiện nay giống như cách miêu tả của nhà thơ Tản Đà: “Đường xa gánh nặng xế chiều, Cơn dông biển lớn mái chèo thuyền nan”.

GD chịu ảnh hưởng lớn của kinh tế, văn hóa, xã hội là đúng, nhưng đó mới chỉ là một phần sự thật. Còn phần quan trọng nhất đã bị bỏ qua, không phải vì không thấy, mà né tránh. GS né tránh trong lúc một người có hiểu biết bình thường thấy rõ, đó là sự lãnh đạo của đảng, GS không dám chạm vào. Phải chăng vì sợ.

GS đưa ra hình ảnh “Đường xa, gánh nặng…” một ví von không sát chút nào. Đúng là gánh nặng nhưng không phải do “lịch sử giao phó” chuyên chở thứ quý giá, mà do vô minh, chất vào gánh những thứ đất đá rác rưởi. Không có cơn dông nào cả, mà chỉ có sự vô minh. GS còn khuyên: “Hướng mắt lên các vì sao trên đôi chân bám chặt vào đất”. Lời khuyên nghe hay, nhưng bám thế nào được khi đất dưới, chân đang hóa bùn.

Muốn chấn hưng giáo dục, khắc phục nghịch lý thì trước hết phải tìm được nguyên nhân cơ bản và chỉ ra người chịu trách nhiệm chính, theo phương châm do Tổng Bí thư đảng nêu ra là không có vùng cấm, không hạn chế phạm vi. Thế thì có gì mà phải sợ.